Jean-François Colosimo: «Έχει επιτέλους η Τουρκία ραντεβού με τη δημοκρατία;»
Παρά το ελαφρύ προβάδισμα της αντιπολίτευσης στις δημοσκοπήσεις, η πτώση του ισλαμιστή προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν είναι καθόλου βέβαιη. Επιπλέον, μια πιθανή νίκη του Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου δεν θα σήμαινε απαραίτητα ριζική αλλαγή πολιτικής για την Τουρκία.
Ο Πούτιν και ο Σι Τζινπίνγκ ψηφίζουν Ερντογάν. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες Κιλιτσντάρογλου. Στις 14 Μαΐου όμως είναι οι Τούρκοι και μόνο αυτοί που θα πάνε στις κάλπες. Και ποιος δεν θα ήθελε τον εκδημοκρατισμό της Τουρκίας ; Ενας αιώνας ύπαρξης μιας ιδιότυπης πραξικοπηματικής δημοκρατίας δεν φαίνεται να βαίνει προς το τέλος του.
Ήδη από το 1930 ο Μουσταφά Κεμάλ προσομοίωσε ένα πολυκομματικό σύστημα κατασκευάζοντας ένα ψευδοαντιπολιτευτικό κόμμα το οποίο διέλυσε την ίδια χρονιά. Το 1960 ο στρατός ανέστειλε την δημοκρατική εναλλαγή στέλνοντας στην κρεμάλα τον φιλελεύθερο Μεντερές. Το 1971 με πρόσχημα την αποκατάσταση της τάξης ανέτρεψαν τον προοδευτικό Ντεμιρέλ.
Το 1980 επανέλαβαν το αφήγημα του πραξικοπήματος για την σωτηρία της χώρας εκδιώκοντας εκ νέου τον Ντεμιρέλ. Το 1996 έδωσαν εντολή στον ισλαμιστή Ερμπακάν να παραιτηθεί. Το 2001, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ήρθε στην εξουσία χάρη σε ένα κοινοβουλευτικό πραξικόπημα. Το 2016 χρησιμοποίησε ως πρόσχημα το αποτυχημένο πραξικόπημα των αντιπάλων του για να εξαλείψει κάθε διαμαρτυρία.
Το 2023, ο Ντεμιρτάς, ο επί μακρόν κύριος αντίπαλός του, φυλακισμένος με την ψευδή κατηγορία της προδοσίας και της τρομοκρατίας, παρακολουθεί την προεκλογική εκστρατεία από το κελί του. Και ο Εκρέμ Ιμάμογλου, ο δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης, δεν μπορεί να θέσει υποψηφιότητα εξ αιτίας κάποιου δικαστικού τεχνάσματος.
Όλα αυτά τα πραξικοπήματα ακολουθούσαν το ίδιο σενάριο : πολιτικό αδιέξοδο, οικονομική κρίση, κοινωνική αποσύνθεση, δυσπιστία απέναντι στους θεσμούς, αστυνομική καταστολή και όξυνση εσωτερικών αντιπαραθέσεων ιδεολογικής, εθνικής ή θρησκευτικής φύσης. Όλα κατέληξαν σε μαζικές εκκαθαρίσεις. Σήμερα, οι δημοσκοπήσεις μπορεί να πιστώνουν την αντιπολίτευση με λίγες περισσότερες μονάδες, είναι όμως το φάντασμά αυτών των εκκαθαρίσεων που στοιχειώνει τα εκλογικά τμήματα.
Μετά από ένα τέταρτο του αιώνα συγκέντρωσης όλων των εξουσιών η κύρια δύναμη του «σουλτάνου» Ερντογάν παραμένει ο κυνισμός του. Θα νοθεύσει τις ψηφοφορίες στις απομακρυσμένες και πληγείσες από τους σεισμούς περιοχές ; Θα κηρύξει κατάσταση έκτακτης ανάγκης όπως το 2015 λόγω ανεξήγητων επιθέσεων ;
Θα καταγγείλει μια δυτική συνωμοσία που τον αναγκάζει να προχωρήσει σε κήρυξη δικτατορίας ; Όλα τα σενάρια είναι πιθανά. Υπάρχει και η παγίδα των διπλών προεδρικών και κοινοβουλευτικών εκλογών. Ο Ερντογάν θα μπορούσε να χάσει τις προεδρικές αλλά να κερδίσει τις κοινοβουλευτικές και έτσι να στραγγαλίσει τον Κιλιτσντάρογλου, παγιδευμένο από την υπόσχεσή του να αποκαταστήσει ένα πλήρες κοινοβουλευτικό καθεστώς. Πάνω απ’ όλα ο Ερντογάν διατηρεί τον έλεγχο στο βαθύ κράτος, του νεφελώματος των υπηρεσιών, των ολιγαρχών και των μαφιών, που ήξερε υπομονετικά να συσπειρώσει γύρω του.
Το βασικό πλεονέκτημα του «σουλτάνου» είναι ότι τα κόμματα που κατεβαίνουν σε συνασπισμό εναντίον του δεν έχουν άλλη συγκολλητική ουσία μεταξύ τους από το να τον έχουν ως κοινό εχθρό τους. Θα επιβίωνε ένας τέτοιος συνασπισμός ; Πόσο καιρό θα χρειαζόταν για να διαλυθεί ;
Ποια ελπίδα αναγνώρισης θα έτρεφε η απαγορευμένη αδελφότητα των Αλεβιτών, αυτών των πνευματιστών Μουσουλμάνων που αποδοκιμάζονται από τη σουνιτική κρατική θρησκεία και από την οποία ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου δήλωσε ότι προέρχεται ; Πόσο καιρό θα μπορούσε να παραμείνει σε ένα τέτοιο συνασπισμό η Μεράλ Ακσενέρ η οποία ηγείται ενός ανοιχτά σωβινιστικού και ρατσιστικού κόμματος ; Το ίδιο ισχύει και για τον Τεμέλ Καραμολάογλου τον ηγέτη του Κόμματος της Ευτυχίας, που χώρισε από τον Ερντογάν στο όνομα του ισλαμιστικού υπερφονταμενταλισμού. Γεγονός είναι ότι εθνικιστές και ισλαμιστές είναι χωρισμένοι σε δύο στρατόπεδα.
Κι έτσι το σενάριο του θεσμικού αδιεξόδου και της χρόνιας αστάθειας θα εμφανιζόταν οξύτερο ακόμα και λόγω του χάσματος που έχει βαθύνει ο Ερντογάν μεταξύ της δυτικοποιημένης δυτικής Τουρκίας και της ανατολίτικης ανατολικής Τουρκίας, το χάσμα μεταξύ πόλεων και υπαίθρου, πανεπιστημίων και τζαμιών.
Μία νίκη του Κιλιτσντάρογλου και αποχώρηση του Ερντογάν θα μπορούσε να βάλει τέλος στον σχιζοειδή χαρακτήρα της τουρκικής ταυτότητας ; Ο τύπος του σουνίτη νεότουρκου προέκυψε από την εξάλειψη των Αρμένηδων, των Ελλήνων, των Εβραίων, των Αλεβιτών αλλά και των Ντόνμε, την καταπίεση των Κούρδων αλλά και των Λάζων και των Ζαζά. Η αντιπολίτευση δεν περιλαμβάνει στο πρόγραμμα της κάτι που θα μπορούσε να αφήσει πίσω της όλη αυτήν την εθνικοθρησκευτική φρενίτιδα των νεότουρκων.
Επιπλέον, αυτή η εθνικιστική μυθοπλασία,κάτι που κατάλαβε πολύ καλά ο Ερντογάν, χρειάζεται οπωσδήποτε μια ιμπεριαλιστική προβολή για να επιβιώσει. Με τον Κιλιτσντάρογλου στην Άγκυρα, η Ατλαντική Συμμαχία και η Ευρωπαϊκή Ένωση σίγουρα θα επωφεληθούν ενός ειρηνικού εταίρου. Αλλά το τέστ μια πραγματικής αλλαγής θα το βλέπαμε οπουδήποτε ο τουρκικός μηχανισμός παίζει με το φάντασμα του οθωμανισμού για να επιβληθεί ως αποσταθεροποιητική δύναμη. Στην περιοχή του Καυκάσου στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, στην περιοχή του Αιγαίου, στην Κύπρο και στην Ελλάδα, στην περιοχή των Βαλκανίων, στη Βοσνία και στο Κόσοβο. Χωρίς να ξεχνάμε την Κεντρική Ασία και την υποσαχάρια Αφρική. Προφανώς και όλη αυτή η προσπάθεια για ηγεμονία δεν θα τελειώσει με μαγικό τρόπο.
Κι έτσι, επανερχόμαστε στη μαύρη τρύπα που προηγήθηκε της δημιουργίας της Τουρκίας, στη γενοκτονία των Αρμενίων που διέπραξαν οι Νεότουρκοι το 1915 και αρνούνται πεισματικά μέχρι σήμερα. Δεν γίνεται κανείς Ευρωπαίος με μιλιταριστικό τρόπο και χάρη στην τεχνική πρόοδο αλλά αναθεωρώντας τη μνήμη, κατανοώντας και αποδεχόμενος ότι το σύνδρομο της ταπείνωσης δεν μπορεί να χρησιμεύσει ως δικαιολογία για το βασίλειο του κυνισμού. Αυτή είναι η ουσία του ραντεβού που έχουν με τις κάλπες οι Τούρκοι.
Αναμφισβήτητα, αν κέρδιζε, η αντιπολίτευση θα έφερνε μια ανάσα στον εφιάλτη της απολυταρχίας του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Οι Τούρκοι που αγαπούν την ελευθερία αξίζουν αυτή την ανάσα φρέσκου αέρα. Θα πρέπει όμως να διευθετήσουν το ερώτημα από πού προέρχονται, ποιοι είναι και πού θέλουν να πάνε. Με άλλα λόγια, να ξεκινήσει μια ψυχική χειραφέτηση που υπερβαίνει τις πολιτικές αλλαγές.
‘Αρθρο του Γάλλου συγγραφέα Jean-François Colosimo με τίτλο:«La Turquie a-t-elle enfin rendez-vous avec la démocratie?» (Le Figaro )
