Η μάχη για τον Αιγαιακό χώρο
Γράφει ο Αλέξανδρος Ιτιμούδης
Γεωπολιτικός Αναλυτής
Το Αιγαίο και η Ανατολική Μεσόγειος έχουν μπει για τα καλά στην αναθεωρητική ατζέντα της Τουρκίας, η οποία από το 2016 και μετά έχει εντείνει τις προσπάθειες της προκειμένου να αδρανοποιήσει γεωπολιτική το δίπολο Ελλάδας – Κύπρου. Η προσπάθεια αυτή δεν αποτελεί ούτε στρατηγική εσωτερικής κατανάλωσης, ούτε είναι κάτι καινούργιο στον τουρκικό γεωστρατηγικό σχεδιασμό. Ήδη από το 2000 ο Άχμετ Νταβούτογλου θεσμοποίησε σε ακαδημαϊκό και πνευματικό επίπεδο το νέο – Οθωμανικό πλαίσιο πάνω στο οποίο κινείται από τότε η σύγχρονη Τουρκία. Επομένως επιβάλλεται η εξέταση των στρατηγικών παραμέτρων του Αιγαιακού χώρου με γνώμονα την γεωπολιτική ανάγνωση του χώρου ώστε να ερμηνευτεί καλύτερα η τουρκική στρατηγική έναντι της Ελλάδας και σε δεύτερο βαθμό έναντι της Κύπρου.
ΤΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΒΑΘΟΣ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ
Η θαλάσσια περιοχή του Αιγαιακού χώρου αποτελεί το ουσιαστικό στρατηγικό βάθος της Ελλάδας, μιας και τα γεωφυσικά δεδομένα στην περιοχή συνηγορούν ακριβώς σε αυτό.
Η Ελλάδα διατρέχεται από την οροσειρά της Πίνδου η οποία προσφέρει φυσική προστασία έναντι χερσαίων απειλών από τον βορρά, εκτός από ένα μικρό κομμάτι στην κοιλάδα του Αξιού ποταμού στα σύνορα με τα Σκόπια.
Σε περίπτωση εισβολής από εκεί η Ελλάδα θα έκανε αναδίπλωση στον Όλυμπο, έπειτα στις Θερμοπύλες (ναι ακόμα και σήμερα) και με έσχατο χερσαίο σύνορο την διώρυγα της Κορίνθου.
Αυτό σημαίνει πως το μόνο βάθος άμυνας που μπορεί να αντιτάξει είναι στην θάλασσα μέσω του αεροναυτικού ελέγχου.
Επομένως γεωγραφικά και μόνο η Ελλάδα δεν έχει να οπισθοχωρήσει σε μεγάλο βάθος καθώς αποτελεί ουσιαστικά την απόληξη της χερσονήσου του Αίμου.
Όμως, πέρα από αυτό το Αιγαίο αποτελεί και το θαλάσσιο βάθος της ίδιας της Κωνσταντινούπολης. Η Τουρκία ξέρει πολύ καλά πως ελέγχοντας μόνο τα στενά στην ουσία είναι μπλοκαρισμένη καθώς η Ελλάδα μέσω της Σαμοθράκης, της Λήμνου και της Σκύρου, μπορεί να προκαλέσει στρατηγική ασφυξία στην Τουρκία, ενώ παράλληλα ελέγχει τον βασικό εμπορικό δίαυλο που συνιστά το Αιγαίο.
Αυτός είναι ο λόγος που η Τουρκία μέσω της Γαλάζιας Πατρίδας επιζητά ουσιαστικά «έδαφος». Τα κοιτάσματα μπαίνουν σε δεύτερη μοίρα. Η Τουρκία θέλει απενεργοποίηση του Αιγαίου μέσω αποστρατιωτικοποίησης, δημογραφικής αλλοίωσης μέσω λαθρομετανάστευσης και εν τέλει εισβολής όπως ακριβώς έκανε στην Κύπρο.
Στην Κύπρο η Τουρκία επεδίωξε να αδρανοποιήσει ένα μαχαίρι στο μαλακό της υπογάστριο και να περιορίσει την ελληνική κυριαρχία.
Δεν υπάρχει πιθανότητα να παρατήσει το Αιγαίο καθώς ξέρει πολύ καλά πως μια Ελλάδα που έχει θάλασσα μπορεί να ασκεί πίεση ως προέκταση των θαλάσσιων δυνάμεων.
Επίσης ο θαλάσσιος έλεγχος από πλευράς Ελλάδας αντισταθμίζει το αριθμητικό μειονέκτημα που τόσο πολύ προβάλλουν διάφοροι άσχετοι μέσα στην Ελλάδα. Ο αεροναυτικής φύσεως πυλώνας σκληρής ισχύος της Ελλάδας αποτελεί την «σάρισα» που ανά πάσα ώρα μπορεί να μπηχτεί στα πλευρά της Τουρκίας και με τα κατάλληλα όπλα να πλήξει την Τουρκία σε βάθος.
Η Κωνσταντινούπολη ειδικά ως το βασικό οικονομικό κέντρο της Τουρκίας θα βρίσκεται σε διαρκή κίνδυνο όσο η Ελλάδα έχει έλεγχο επί του Αιγαιακού χώρου.
Αποτελεί κρίσιμης σημασίας επομένως η διατήρηση του πλεονεκτήματος και το άνοιγμα της ψαλίδας περαιτέρω για την Ελλάδα.
Μια Ελλάδα ισχυρή στην θάλασσα μπορεί να απειλεί τα Στενά οπότε το θελήσει, ενώ τα νησιά του Αιγαίου αποτελούν εξίσου ένα αντίβαρο στο πυραυλικό οπλοστάσιο που αναπτύσσει η Τουρκία ώστε να κρατήσει μακριά το ελληνικό ναυτικό.
Αυτός είναι ο λόγος που η Τουρκία επιθυμεί να είναι αφοπλισμένα. Διότι εξοπλισμένα νησιά σημαίνει μεγαλύτερη ευχέρεια δράσης του αεροναυτικού ελληνικού όπλου.
ΤΟΥΡΚΙΑ ΚΑΙ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
Η Τουρκία επιδιώκει για πρώτη φορά στην ιστορία της να αποκτήσει θαλάσσια διάσταση και να ξεφύγει από τον αμιγώς χερσαίο χαρακτήρα της.
Για να το πετύχει αυτό έχει ορίσει έναντι της Ελλάδας και της Κύπρου κάποια συγκεκριμένα μέτωπα κρίσιμης σημασίας.
Τα μέτωπα αυτά περιλαμβάνουν την Ανατολική Μεσόγειο (ξεκινώντας από την Λιβύη και φτάνοντας μέχρι το λιμάνι της Αλεξανδρέττας), τον Αιγαιακό χώρο, τα Στενά του Βοσπόρου και την Μαύρη Θάλασσα. Αυτό που όλοι γνωρίσαμε ως Γαλάζια Πατρίδα.
Από αυτά τα μέτωπα το πιο κρίσιμο είναι αυτό της Ανατολικής Μεσογείου για τους εξής στρατηγικούς λόγους:
- Είναι το πεδίο όπου κατά τους ειδικούς περιλαμβάνει τα μεγαλύτερα ενεργειακά κοιτάσματα.
- Η κυριαρχία εκεί αποκόπτει την Ελλάδα από την Κύπρο, αχρηστεύοντας την σημασία της δεύτερης ως “στιλέτο” ευρισκόμενο εις το μαλακό υπογάστριο της, ταυτόχρονα όμως κόβει και τον θαλασσίων δίαυλο των αγγλοσαξονικών δυνάμεων.
- Μπορεί να επιβάλλει πιο εύκολα μια σειρά από ΤΕΤΕΛΕΣΜΕΝΑ.
- Εξαναγκάζει την Αίγυπτο σε συμφωνία.
Επομένως εάν χαθεί αυτό το μέτωπο ουσιαστικά χάνονται τα άλλα δύο μέτωπα του Αιγαίου και των Στενών, διότι εκεί η Ελλάδα έχει την ικανότητα να επιτύχει νίκη επί της Τουρκίας για μια σειρά από ποιοτικούς παράγοντες.
Στο Αιγαίο αυτό που κάνει η Τουρκία είναι να διαστρεβλώνει τις συνθήκες, αναφερόμενη σε συγκεκριμένα νησιά και βραχονησίδες τα λεγόμενα, κατά τους Τούρκους, Egaydaak.
Η Τουρκία επικαλούμενη φαιδρά επιχειρήματα θεωρεί πως τα νησιά αυτά δεν αναφέρονται ρητώς στις συνθήκες, την στιγμή που η συνθήκη της Λοζάνης αναφέρει πως ότι βρίσκεται πέρα από τα 3 ναυτικά μίλια από τις ακτές της Μικράς Ασίας ανήκει στην Ελλάδα. Η Τουρκία προβάλει πως αυτά της ανήκουν ιστορικά.
Οι αρχές πολέμου που ακολουθεί η Τουρκία είναι οι εξής: Συντονισμός με Διεθνές Δίκαιο, Διεθνής στήριξη, Δημιουργία τετελεσμένων, Συγκρότηση για κατάσταση πολέμου, Πρωτοβουλία, Ποιοτική υπεροχή, Ορθή αξιοποίηση στοιχείων ισχύος, Υποστήριξη κοινής γνώμης.
Η Τουρκία επομένως στο Αιγαίο προσπαθεί όχι με στρατιωτικά τετελεσμένα, διότι γνωρίζει πως κάτι τέτοιο είναι ανέφικτο, να σύρει την Ελλάδα σε διαπραγματεύσεις. Να τονιστεί πως η πλειοψηφία των παραβιάσεων λαμβάνει χώρα κυρίως πάνω από αυτά τα νησιά στο κέντρο του Αιγαίου.
Στο ζήτημα της Ανατολικής Μεσογείου, η Τουρκία επικεντρώνει τα νομικά και στρατιωτικά της τετελεσμένα, διότι εκεί είναι το βασικό πεδίο στο οποίο θέλει να επικρατήσει, όπως έκανε ήδη με το τουρκο-λιβυκό μνημόνιο, με την στρατιωτική παρουσία στην Λιβύη και με την έξοδο των ερευνητικών της.
Μπορεί η Τουρκία να κάνει εξόρυξη; Απάντηση: Όχι, διότι δεν έχει τα τεχνικά μέσα αλλά ούτε και τις απαραίτητες συμμαχίες για να αλλάξει το status quo της περιοχής.
Παρόλα αυτά η Τουρκία ξέρει πολύ καλά πως έχει με το μέρος της την ισχυρότερη οικονομία της Ευρώπης (Γερμανία) και επίσης ξέρει πως οι αγγλοσάξονες δεν επιτρέπουν την εξόρυξη χωρίς να έχει υπάρξει συμφωνία μεταξύ των μερών.
Η Αγγλία από την συνθήκη του Κάρλοβιτς και μετά αποτελεί ένα κράτος διαμεσολαβητή, κάτι που κληρονόμησαν πλέον οι ΗΠΑ. Αυτό σημαίνει πως το όλο ζήτημα θα επιλυθεί υπό την κηδεμονία τους ανάλογα με το ποιος θα επιβάλλει καλύτερα και ενεργέστερα την βούληση του.
Ο μόνος δρών που δεν ευνοείται από την συγκυρία αυτή είναι η Γαλλία και αυτός είναι ο λόγος υπογραφής της συμφωνίας αμυντικής συνδρομής.
Οι Τούρκοι εφαρμόζοντας μια τακτική υπομονετικής κατατριβής εναντίον της Ελλάδας θα επιδιώξουν μια διευθέτηση στην Ανατολική Μεσόγειο, κυρίως, διότι έτσι θα επιτύχουν στρατηγική περικύκλωση της Ελλάδας.
Το Αιγαίο αποτελεί μεν στόχο όμως αποτελεί και ένα πεδίο αντιπερισπασμού, διότι κάπως έτσι η Τουρκία χωρίς να το αντιληφθούμε πάτησε πόδι στην Λιβύη και μπαινοβγαίνει οπότε θέλει στην κυπριακή ΑΟΖ.
Οι ενδεδειγμένες κινήσεις της Ελλάδας θα μπορούσαν να είναι οι εξής, με βασικό στόχος τον αποκλεισμό της Τουρκίας από την απόκτηση θαλάσσιων ιδιοτήτων.
- Αναμονή. Να μην μπει η Ελλάδα σε καμία διαπραγμάτευση μέχρι να ολοκληρώσει τα βασικά αεροναυτικά προγράμματα τα οποία θα της επιτρέπουν προβολή ισχύος στην Ανατολική Μεσόγειο.
- Να ασκήσει το δικαίωμα επέκτασης 12 ναυτικών μιλίων στο Αιγαίο.
- Να συνεννοηθεί (ή και να πιέσει) την Κύπρο να ξεκινήσει να εξοπλίζεται σοβαρά ώστε να υπάρξει συνέργεια μεταξύ των δύο ελληνικών κρατών. Η Κύπρος στοχεύει ακριβώς μέσα στην Τουρκία.
ΠΩΣ Η ΤΟΥΡΚΙΑ ΕΠΙΔΙΩΚΕΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ “ΣΤΡΑΓΓΑΛΙΣΜΟ”
Η Τουρκία στην προσπάθεια της να πετύχει περιφερειακή ολοκλήρωση ξέρει πολύ καλά πως για να το καταφέρει αυτό θα πρέπει να πατάει στις 4 θαλάσσιες διαδρομές από τις οποίες διέρχονται όλες σχεδόν οι ενεργειακές και όχι μόνο διαδρομές (Μαύρη Θάλασσα, Κασπία, Ανατολική Μεσόγειος, Ερυθρά Θάλασσα).
Ο τουρκικός επεκτατισμός παρότι στον πυρήνα του ενυπάρχει το σχήμα στρατώνας-θρησκεία-ηγέτης, εντούτοις υπό την ακαδημαϊκή επιρροή του Νταβούτογλου προσέθεσε ένα ακόμα στοιχείο δανειζόμενο από την Βυζαντινή Αυτοκρατορία: Αυτό της δήθεν πολιτισμικής επιρροής που ασκούσαν οι Οθωμανοί.
Η Οθωμανική Αυτοκρατορία στην απόλυτη ακμή της κρατούσε όμηρο την Ευρώπη ακριβώς διότι απέκοψε τους δυτικούς από την πρόσβαση σε πηγές, αναγκάζοντας τους να αναζητήσουν αφενός εναλλακτικές και κατά δεύτερον να εντείνουν τον εκσυγχρονισμό τους. Στην σύγχρονη εποχή όμως έχουμε πολύ περισσότερη διάχυση της τεχνολογίας και τεχνογνωσίας επομένως το ζήτημα καθίσταται πολύ πιο επικίνδυνο.
Έχοντας αυτό στο νου, οι Τούρκοι ιθύνοντες επιδιώκουν καταρχήν την πολιτισμική ενσωμάτωση λαών όπως οι βαλκανικοί, πολιτική ένωση με τα τουρκόφωνα κράτη της Κεντρικής Ασίας και στρατιωτική παρουσία στην υπόλοιπη Μέση Ανατολή.
Βασικός κρίκος που αυτή την στιγμή λείπει είναι η Αίγυπτος η οποία αποτελεί σημείο μετάβασης προς την Ερυθρά Θάλασσα από όπου η Τουρκία μέσω Σομαλίας, που ήδη έχει βάση στρατιωτική, θα ενώνεται με το Πακιστάν και το λιμάνι της Γκουαντάρ, προκαλώντας ασφυξία καταρχάς στα αραβικά κράτη.
Αυτό ουσιαστικά θα δώσει το έναυσμα στην Τουρκία να φτάσει σε ένα δεύτερο βαθμό στην αυλή της Ευρώπης, όπου μέσω Βαλκανίων, αδρανοποίησης της Ελλάδας- Κύπρου και ελέγχου της Λιβύης, θα αποκόψει ουσιαστικά την Ευρώπη και τις θαλάσσιες δυνάμεις.
Βασικό στοιχείο του όλου σχήματος αποτελεί το Κατάρ, το οποίο λειτουργεί ως κεντρικό σημείο συντονισμού και εφοδιασμού, και στο οποίο σταθμεύουν ήδη 5.000 Τούρκοι για προστασία του καθεστώτος.
Αυτό είναι και ο λόγος (μαζί με άλλους) της πρόσφατης αφύπνισης της Σαουδικής Αραβίας η οποία συνειδητοποίησε πως πρέπει να αναλάβει δράση, αποκαθιστώντας έστω και προσωρινά σχέσεις με το Ιράν.
Στην φάση αυτή η Ελλάδα θα πρέπει να βάλει στο παιχνίδι των εξοπλισμών την Κύπρο. Το όλο σχήμα έχει ακριβώς το αδύναμο σημείο του ακριβώς στο μαλακό υπογάστριο της Τουρκίας. Δεδομένης της ύπαρξης του ελληνο-ισραηλινού άξονα, και της μέχρι στιγμής, σύμπραξης της Αιγύπτου στο σχήμα, το νησί της Κύπρου αποτελεί το σημείο κλειδί.
Η αποσταθεροποίηση των δύο ελληνικών κρατών από την Τουρκία αποτελεί στρατηγικής φύσεως διακύβευμα προκειμένου να ελέγξει το κρισιμότερο σημείο του οριζόντιου άξονα επιρροής των θαλασσίων δυνάμεων. Σε περίπτωση ελέγχου των διαδρόμων αυτών από την Τουρκία, τότε όπως αναφέρθηκε παραπάνω θα είναι θέμα χρόνου να ακολουθήσει και η Αίγυπτος τον δρόμο της συμφωνίας, προκαλώντας ζητήματα ασφαλείας και στο κράτος του Ισραήλ.
Ταυτόχρονα ένα τέτοιο γεωπολιτικό σχήμα θα προκαλούσε τριγμούς και στις αγγλοσαξονικές θαλάσσιες δυνάμεις καθώς η Τουρκία σε συνέργεια με την Κίνα και το Πακιστάν θα δημιουργούσε ένα «τρίγωνο ελέγχου» μεταξύ της Σομαλίας, των ακτών του Πακιστάν και της Κύπρου το οποίο θα έλεγχε τις διόδους στην Ερυθρά Θάλασσα και της Διώρυγας του Σουέζ.
Η Τουρκία γνωρίζει πως ο έλεγχος των δύο βασικών κρίκων της οριζόντιας προβολής ισχύος από τον Ελληνισμό, δηλαδή της Κρήτης και της Κύπρου, ουσιαστικά την αποκλείει από τις μελλοντικές ενεργειακές αλλά και εμπορικές οδούς διαμέσου θαλάσσης. Είναι κάτι παραπάνω από δεδομένο λοιπόν πως θα επιχειρήσει αρχικώς με τετελεσμένα επί του πεδίου και στην συνέχεια με προσπάθεια de jure αναγνώρισης τους να πετύχει έστω και σημειακά οφέλη που θα της δώσουν την ευκαιρία να προβάλλει ισχύ στην περιοχή.
Αυτό που πρέπει να έχουν κατά νου οι Έλληνες ιθύνοντες είναι πως η Τουρκία έχει ήδη περάσει στην φάση επιβολής του γεωπολιτικού της οράματος, ειδικά εάν ληφθεί υπόψη η συμμετοχή της σε ευρασιατικά σχήματα, και πως όσο διαβλέπει αμφιταλαντεύσεις στο δυτικό στρατόπεδο τόσο περισσότερο θα προβαίνει σε κινήσεις που μπορεί να φαίνονται ριψοκίνδυνες, παρόλα αυτά για την ώρα δεν αντιμετωπίζονται όπως θα περίμενε κανείς από τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους.
