Προβλέψεις για τη Ρωσία, την Wagner και την Ουκρανία

George Friedman
Geopolitical Futures 

Δεδομένων των συνθηκών, αποφάσισα να αναφερθώ στην αρθρογραφία μου  στις μεθόδους πρόβλεψης για τα τρέχοντα γεγονότα στην Ουκρανία. Ως πηγή θα χρησιμοποιήσω το  βιβλίο μου με τίτλο: «Σημεία ανάφλεξης: Η αναδυόμενη κρίση στην Ευρώπη», που γράφτηκε το 2013-14 και δημοσιεύτηκε τον Ιανουάριο του 2015. Είχε μεγάλη εστίαση στο μέλλον της Ουκρανίας και της Ρωσίας, καθώς και σε άλλες χώρες. Έχω αποσπάσει ορισμένα αποσπάσματα που σχετίζονται με την τρέχουσα κατάσταση, τα οποία θα συμπεριλάβω στο τέλος αυτού του άρθρου, αλλά η εστίασή μου εδώ είναι τα γεγονότα της τελευταίας εβδομάδας.

Πολλοί άνθρωποι έχουν δει την αντιπαράθεση μεταξύ του προϊσταμένου του Ομίλου Wagner, Yevgeny Prigozhin και του Ρώσου προέδρου Vladimir Putin  ως απόπειρα πραξικοπήματος. Άλλοι έχουν υποστηρίξει ότι ήταν μια συνωμοσία που σχεδιάστηκε κατά κάποιο τρόπο για να αυξήσει την πολεμική ικανότητα της Ρωσίας. Με άλλα λόγια, ο Prigozhin και ο Putin δεν ήταν εχθροί αλλά σύμμαχοι.

Δεν το βλέπω ως δυνατό. Ο Prigozhin ήταν δημιούργημα του Putin – ο τροφοδότης του, τότε οργανωτής μιας ιδιωτικής ρωσικής στρατιωτικής εταιρείας που έδινε στον Putin μια αναμφισβήτητη στρατιωτική δύναμη που θα μπορούσε να λειτουργήσει σε πολλές χώρες ενδιαφέροντος για τη Ρωσία. Η θεωρία που προτάθηκε από ορισμένους ήταν ότι η προσποίηση ενός πραξικοπήματος κατά του Putin θα δημιουργούσε κάποιου είδους στρατιωτικό πλεονέκτημα. Πρότειναν ότι με τη μεταφορά μελών της Wagner στη Λευκορωσία, θα ήταν σε θέση να χτυπήσουν τη βόρεια πλευρά της Ουκρανίας. Αυτό, ωστόσο, θα τους έφερνε σε στενή επαφή με το μαζικό ουκρανικό πυροβολικό και πιθανώς τη δράση της Πολωνίας, η οποία μπορεί να θεωρήσει τη Λευκορωσία ως ανεξάρτητο κράτος που απειλεί την ανατολική πλευρά της καθώς και την Ουκρανία. Μια συνωμοσία τόσο μεγάλη και αντιμετωπίζοντας τόσους πολλούς κινδύνους αποτυχίας δεν έχει νόημα.

Ένα επιπλέον πρόβλημα είναι ότι η απάντηση στο εσωτερικό της Ρωσίας σε αυτό το «ψεύτικο» πραξικόπημα ήταν απρόβλεπτη. Το ηθικό σε όλα τα επίπεδα του ρωσικού στρατού μπορεί να είχε καταρρεύσει, αφήνοντας τον Όμιλο Wagner ως τον μόνο λειτουργικό στρατό της Ρωσίας. Ο Putin μπορεί να εμπιστευόταν τον Prigozhin, αλλά η Wagner δεν μπορούσε να κάνει πόλεμο με την Ουκρανία μόνη της. 

Τέλος και πιο σημαντικό, τα πραξικοπήματα πρέπει να κινηθούν γρήγορα προκειμένου να επιβληθεί μια νέα πραγματικότητα σε ένα έθνος και να σπάσει το πνεύμα των πιθανών εναλλακτικών που μπορεί να θέλουν να καλύψουν το κενό. Η μυστικότητα είναι απαραίτητη. Οι δηλώσεις έρχονται στο επιτυχές τέλος ενός πραξικοπήματος, όχι στην αρχή όπως συνέβη εδώ.

Μια απόπειρα πραξικοπήματος από έναν φίλο είναι συνηθισμένη αλλά σοκαριστική και συχνά καταρρακώνει τον αρχηγό. Ο Putin ήταν σίγουρα σοκαρισμένος αλλά όχι καταρρακωμένος.

Ο λόγος που έχω αφιερώσει τόσο πολύ χρόνο σε αυτό είναι για να εισαγάγω τη δική μου θεωρία. Νομίζω ότι ήταν μια προσπάθεια ανατροπής του προέδρου. Ο πόλεμος δεν πάει καλά, ο Prigozhin υποστήριζε ότι ο στρατός ήταν ανίκανος και ότι ήταν καταλληλότερος να τον διεξαγάγει, και ο Putin δεν τον άκουγε. Η δράση ήταν αυτή που φαινόταν. Ήταν ένα πραξικόπημα που απέτυχε, όπως συμβαίνει και σε άλλες περιπτώσεις. 

Αλλά ένα μεγάλο μυστήριο παραμένει. Η Ομάδα Wagner ήταν η πιο επικίνδυνη απειλή για τις ουκρανικές δυνάμεις. Είναι πλέον διασκορπισμένη και χωρίς ηγεσία, ωστόσο η Ουκρανία δεν έχει εξαπολύσει μεγάλη επίθεση για να εκμεταλλευτεί την κατάσταση. Η ανοιξιάτικη επίθεση συνεχίζεται με τον ίδιο προσεκτικό ρυθμό όπως πριν. Τα γεγονότα της περασμένης εβδομάδας φαίνεται να προσφέρουν μια τεράστια ευκαιρία για την Ουκρανία, ακόμη κι αν έπρεπε να αγνοηθούν όλες οι ωραίες λεπτομέρειες του σχεδιασμού υπέρ της ταχείας δράσης. Η Ρωσία θα πρέπει να στείλει σημαντικές ενισχύσεις στην Ουκρανία σε σύντομο χρονικό διάστημα και η Ουκρανία θα πρέπει να αναλάβει κάθε ρίσκο που απαιτείται για να τις προλάβει. Υπήρξε αρκετός χρόνος για δράση, καθώς τα στρατεύματα της Wagner αναμένουν εντολές. Μπορεί η Ομάδα Wagner να εξακολουθεί να είναι μια ενεργή δύναμη στην Ουκρανία, αλλά η μεταφορά όλων των δυνάμεών της στη Λευκορωσία θα ήταν δύσκολο να κρυφτεί. Οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες πιθανότατα θα γνώριζαν την τοποθεσία τους και οι ΗΠΑ δεν θα έστελναν τους Ουκρανούς σε μύλο κρέατος. Ωστόσο, δεν υπήρξε καμία διαρροή, καμία επίθεση της Ουκρανίας και καμία είδηση για μια σημαντική ρωσική ενίσχυση, γεγονός που το Κρεμλίνο σίγουρα θα ανακοίνωνε περήφανα για να αποδείξει ότι η Ρωσία εξακολουθεί να λειτουργεί.

Λες και ο πόλεμος έχει επαναρυθμιστεί σε πολλά επίπεδα. Συνεχίζεται αλλά όχι πουθενά κοντά στην ένταση που υπήρχε πριν από την απόπειρα πραξικοπήματος. Οι Ρώσοι φαίνονται χαμηλών τόνων για τον πόλεμο σε δηλώσεις τους, όπως και η Ουκρανία. Οι ΗΠΑ έχουν μιλήσει πολύ για την απόπειρα πραξικοπήματος αλλά ελάχιστα για τον ίδιο τον πόλεμο. Φαίνεται ότι έχουμε εισέλθει σε μια νέα περίοδο της σύγκρουσης, με όλες τις πλευρές να μειώνουν την ένταση. Ο Putin πρέπει να ανασυνταχθεί και αυτό θα πάρει χρόνο. Οι Ουκρανοί, παρ’ όλη την ανδρεία τους, χρειάζονται μια διευθέτηση. Οι ΗΠΑ έχουν καταστήσει σαφές ότι στόχος τους είναι η διευθέτηση. Σύμφωνα με δημοσιεύματα, ο Όμιλος Wagner φαίνεται συγκεντρωμένος στο Rostov-on-Don και στο Voronezh, πολύ μακριά από τη Μόσχα.

Η Ουκρανία δεν υπερβαίνει το χάσμα και η Ρωσία δεν αυξάνει μεγάλες δυνάμεις για να αντικαταστήσει τους μισθοφόρους μαχητές.  Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι ήσυχες. Η θεωρία μου λοιπόν, δωρεάν και αξίζει κάθε δεκάρα, είναι ότι η πόρτα έχει ανοίξει για μια διευθέτηση κατόπιν διαπραγματεύσεων. Ο Putin κάνει έναν πόλεμο που δεν πρόκειται να κερδίσει – τουλάχιστον όχι σύντομα. Οι ΗΠΑ έχουν προεδρικές εκλογές και χρειάζονται την Ουκρανία όχι για να κερδίσει, αλλά για να εμποδίσει τη Ρωσία. Ενώ η ουκρανική οργή κατά της Ρωσίας είναι πραγματική, δεν μπορεί να αντισταθεί εάν οι ΗΠΑ θέλουν έναν συμβιβασμό.

Όποιος κι αν είναι αυτός ο συμβιβασμός, νομίζω ότι το τέλος του παιχνιδιού αρχίζει. Μπορεί να κάνω και λάθος.

Ακολουθούν μερικά αποσπάσματα από το κεφάλαιό μου στα «Σημεία ανάφλεξης» σχετικά με τις προβλέψεις για τη Ρωσία και την Ουκρανία που γράφτηκε το 2014:

Η στρατηγική [της Ρωσίας] πρέπει πρώτα να επικεντρωθεί στη Λευκορωσία και την Ουκρανία. Αυτή τη στιγμή η Λευκορωσία δεν είναι πρόβλημα. Είναι αδύναμη, έχει έναν ηγέτη που θα λυγίσει στη θέληση των Ρώσων και χρειάζεται ρωσικές επενδύσεις. Αλλά ακόμη και η Λευκορωσία δεν μπορεί να θεωρηθεί δεδομένη. Μόλις ο σημερινός ηγέτης, Λουκασένκο, φύγει από τη σκηνή, κανείς δεν μπορεί να προβλέψει την πολιτική εξέλιξη της χώρας. Άρα οι Ρώσοι πρέπει να θεσμοθετήσουν την επιρροή τους οικονομικά και μέσω των σχέσεων με τις λευκορωσικές υπηρεσίες πληροφοριών. Οι Ρώσοι πρέπει να δραστηριοποιούνται συνεχώς στη Λευκορωσία.

Το πιο άμεσο πρόβλημα είναι η Ουκρανία. Είναι μια ιστορία που πηγαίνει πίσω σε μια στρατηγική απόφαση που ελήφθη από τις Ηνωμένες Πολιτείες και την [Ευρωπαϊκή] Χερσόνησο τη δεκαετία του 1990. Υπήρχαν δύο στρατηγικές που μπορούσαν να ακολουθήσουν. Η μια ήταν να επιτραπεί η ύπαρξη μιας ουδέτερης ζώνης ασφαλείας  των πρώην σοβιετικής κυριαρχίας κρατών. Η άλλη ήταν να ενσωματωθούν όσο το δυνατόν περισσότερα από αυτά τα κράτη στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ. Οι Ρώσοι δεν ήταν σε θέση να εμποδίσουν αυτή την κίνηση προς τα ανατολικά. Σκέφτηκαν, ή τουλάχιστον ισχυρίστηκαν ότι τους είχαν υποσχεθεί, ότι το ΝΑΤΟ δεν θα προελαύνει ποτέ στην πρώην Σοβιετική Ένωση. Όταν τα κράτη της Βαλτικής έγιναν δεκτά στο ΝΑΤΟ, αυτή η υπόσχεση, είτε αληθινή είτε όχι, αθετήθηκε. Το ΝΑΤΟ είχε κινηθεί πάνω από πεντακόσια μίλια ανατολικά, προς τη Μόσχα, και δεν ήταν εκατό μίλια από την Αγία Πετρούπολη.

Η πρώτη μονομαχία ήταν για την Ουκρανία, την περιοχή κλειδί για τη Ρωσία. Δεν ήταν μόνο θέμα αγωγών ενέργειας, αλλά και μακροπρόθεσμης φυσικής ασφάλειας της Ρωσίας. Τα σύνορα της Ουκρανίας με τη Ρωσία έχουν μήκος πάνω από επτακόσια μίλια. Απέχει πεντακόσια μίλια από τη Μόσχα σε επίπεδο, ανοιχτό έδαφος. Η Οδησσός και η Σεβαστούπολη, αμφότερες στην Ουκρανία, παρέχουν στη Ρωσία εμπορική και στρατιωτική πρόσβαση στη Μαύρη Θάλασσα και τη Μεσόγειο. Εάν η Ουκρανία ενσωματωνόταν στο ΝΑΤΟ και την Ευρωπαϊκή Ένωση, η Ρωσία θα αντιμετώπιζε μια απειλή όχι μόνο στη Βαλτική, αλλά και από την Ουκρανία. Η απώλεια πρόσβασης στο ουκρανικό έδαφος θα ήταν πλήγμα για τη ρωσική οικονομική στρατηγική. Μια ουκρανική συμμαχία με το ΝΑΤΟ θα αποτελούσε αναμφισβήτητη απειλή για τη ρωσική εθνική ασφάλεια. Ακριβώς αυτή η απειλή επανεμφανίστηκε. Η κατάσταση στην Ουκρανία απλά δεν φτάνει στο κλείσιμο. Όλα τακτοποιημένα ανοίγουν ξανά. Δεδομένης της σημασίας του για τη Ρωσία, αυτό είναι λογικό.

……………..

Υπάρχει μια ευθραυστότητα στην Ουκρανία. Στα ανατολικά η ρωσική επιρροή είναι βαριά. Η πολωνική και η ρουμανική επιρροή κυριαρχεί στη Δύση και οι Ουκρανοί στο σύνολό τους είναι πολιτικά διχασμένοι μεταξύ εκείνων που θέλουν να είναι μέρος της ΕΕ, εκείνων που θέλουν να είναι κοντά στη Ρωσία και εκείνων που θέλουν μια πλήρως ανεξάρτητη Ουκρανία. Αυτό κάνει τους Ρώσους ακόμα πιο ανήσυχους. Τέτοιες διαιρέσεις καθιστούν την Ουκρανία πρόσφορο έδαφος για χειραγώγηση από οποιονδήποτε ενδιαφέρεται για αυτήν. Οι Ρώσοι γνωρίζουν πολύ καλά αυτή την ευπάθεια γιατί οι ίδιοι χειραγωγούν την Ουκρανία εδώ και πολύ καιρό. Εξαιτίας αυτού, οι Ρώσοι θα ερμηνεύσουν την εξωτερική εμπλοκή ως χειραγώγηση και πιθανώς απειλή για τα κυρίαρχα συμφέροντά τους στην Ουκρανία.

Η αμερικανική και ευρωπαϊκή πολιτική έναντι της πρώην Σοβιετικής Ένωσης συνίστατο στην προσπάθεια μετατροπής των πρώην Σοβιετικών Δημοκρατιών σε συνταγματικές δημοκρατίες, σύμφωνα με την επικρατούσα θεωρία ότι αυτό θα τις σταθεροποιούσε και θα τις ενσωμάτωνε στο δυτικό οικονομικό και πολιτικό σύστημα. Ως αποτέλεσμα, τόσο αυτές οι χώρες όσο και οι Ηνωμένες Πολιτείες συμμετείχαν στη χρηματοδότηση μη κυβερνητικών οργανώσεων (ΜΚΟ) που θεωρούσαν υπέρ της δημοκρατίας. Οι Ρώσοι έβλεπαν τη χρηματοδότηση αυτών των ομάδων ως φιλοδυτικές και ως εκ τούτου εχθρικές προς τα ρωσικά συμφέροντα. Το ίδιο συνέβη και στην Ουκρανία. Οι Αμερικανοί αγνοούσαν πώς είδαν οι Ρώσοι αυτήν την παρέμβαση. Οι Ρώσοι, από την άλλη πλευρά, δεν πίστευαν ότι οι Δυτικοί ήταν τόσο αφελείς.

……………..

Ο Πούτιν κατάλαβε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν πολύ πιο ισχυρές από τη Ρωσία. Κατάλαβε επίσης ότι η Ουάσιγκτον θα μπορούσε, μακροπρόθεσμα, να επηρεάσει την ευρωπαϊκή χερσόνησο, ιδιαίτερα τις χώρες στα σύνορα. Αλλά οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν βαλτώσει στη Μέση Ανατολή. Η Ρωσία είχε ένα παράθυρο ευκαιρίας όχι μόνο για να επιβεβαιώσει εκ νέου τις στρατιωτικές της ικανότητες, αλλά και να αναδιαμορφώσει τα σύνορα, ιδιαίτερα την Ουκρανία, σε κάτι που θα προστάτευε τη Ρωσία.

………………..

Η Ρωσία δεν αντιμετωπίζει καμία στρατιωτική απειλή τώρα, αλλά γνωρίζει επίσης ότι οι στρατιωτικές απειλές αναδύονται ξαφνικά και απροσδόκητα από τη χερσόνησο. Δεδομένου του αβέβαιου μέλλοντος της Ουκρανίας, αυτό θα μπορούσε να έρθει γρήγορα.