Ο αντίκτυπος του διαδρόμου Ινδίας-Μέσης Ανατολής-Ευρώπης εκτείνεται πολύ πέρα από την αντιμετώπιση της Κίνας

Το πρόσφατα ανακοινωθέν έργο του Οικονομικού Διαδρόμου Ινδίας-Μέσης Ανατολής-Ευρώπης που συνδέει την Ινδία με αγορές στη Μέση Ανατολή και την Ευρώπη ήταν το αποκορύφωμα της συνόδου κορυφής της G20 φέτος. Ο νέος διάδρομος αντιπροσωπεύει τη μισή παγκόσμια οικονομία και το 40% του παγκόσμιου πληθυσμού. Σύμφωνα με το μνημόνιο κατανόησης που υπογράφηκε στις 9 Σεπτεμβρίου από την Ευρωπαϊκή Ένωση, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ινδία, την Ιταλία, τη Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και τις Ηνωμένες Πολιτείες , το IMEC θα περιλαμβάνει ένα πολυτροπικό σιδηροδρομικό κανάλι που θα χρησιμοποιεί τόσο σιδηροδρομικές γραμμές όσο και ναυτιλία διαδρομές σε απόσταση 5.000 χιλιομέτρων (3.106 μίλια). Παράλληλα, ένα δίκτυο υποθαλάσσιων ηλεκτρικών καλωδίων και αγωγών πράσινης ενέργειας θα τοποθετηθεί μεταξύ Ινδίας και Ελλάδας.

Ονομάζοντάς τον «πολύ περισσότερα από απλώς έναν σιδηρόδρομο ή ένα καλώδιο», η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν περιέγραψε τον νέο διάδρομο ως «μια πράσινη και ψηφιακή γέφυρα μεταξύ ηπείρων και πολιτισμών».

Ενισχύει την προσέγγιση της Ινδίας

Το έργο προσφέρει μια σειρά από οφέλη. Πρώτον, εδραιώνει τη γεωοικονομική προσέγγιση της Ινδίας στη Μέση Ανατολή μειώνοντας το κόστος, καθώς τα εμπορευματοκιβώτια μπορούν να φτάσουν από το λιμάνι της Βομβάης στο Ντουμπάι και μετά στο λιμάνι της Χάιφα σε 40% λιγότερο χρόνο. Ακόμη και καθώς αυξάνεται η εξάρτηση του Νέου Δελχί από την ενεργειακή βιομηχανία της Μέσης Ανατολής, αυτός ο διάδρομος μπορεί να προσφέρει ασφαλή συνδεσιμότητα και να αναβαθμίσει τους δεσμούς με αραβικά κράτη όπου υπάρχει μεγάλη ινδική διασπορά.

Ταυτόχρονα, το Νέο Δελχί σχεδιάζει να συνεχίσει να συνεργάζεται με τη Ρωσία για την προώθηση του Διεθνούς Διαδρόμου Μεταφορών Βορρά-Νότου — το πρώτο απευθείας εμπορευματικό τρένο Ρωσίας-Σαουδικής Αραβίας έφτασε στη Τζέντα μόλις τον περασμένο μήνα. Στην πραγματικότητα, οι εμπορικές σχέσεις της με τη Μόσχα έχουν αυξηθεί εκθετικά από το 2022.

Δεύτερον, το εγχείρημα Ινδίας-Κόλπου θα μπορούσε να επιταχύνει πολιτικά την ομαλοποίηση των σχέσεων μεταξύ του Ριάντ και του Τελ Αβίβ, σε συγχρονισμό με τις προσπάθειες της Ουάσιγκτον να συνεννοηθεί μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ισραήλ. Μάλιστα, ο πρωθυπουργός του Ισραήλ Μπέντζαμιν Νετανιάχου χαιρέτισε την κίνηση. Η πρωτοβουλία είναι μια σημαντική διπλωματική ανακάλυψη μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας και του Ισραήλ, καθώς και προσφέρει πολυεθνικά οφέλη για τις μεταφορές και τις επικοινωνίες.

Τρίτον, αυτό το έργο μπορεί να βοηθήσει το Ριάντ και το Άμπου Ντάμπι να εξισορροπήσουν τόσο την Ουάσιγκτον όσο και το Πεκίνο, καθώς ο παράγοντας συμβατότητας και «συγκατοίκησης» του IMEC είναι ένα σαφές θετικό σημείο. Αποτελούμενο από δύο ξεχωριστούς διαδρόμους, το ανατολικό άκρο του IMEC συνδέει την Ινδία με τον Αραβικό Κόλπο ενώ η βόρεια πλευρά συνδέει τον Κόλπο με την Ευρώπη. Καθώς το Πεκίνο διαχειρίζεται το ελληνικό λιμάνι του Πειραιά και διατηρεί παρουσία στο λιμάνι της Χάιφα, ο νέος διάδρομος μπορεί να λειτουργήσει παράλληλα με την Πρωτοβουλία Belt and Road της Κίνας. Tέλος, δεδομένου ότι το IMEC ταιριάζει με την ατζέντα του Saudi Vision 2030 του Ριάντ και συνδέει τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα με ένα ευρύτερο παγκόσμιο κοινό, μπορεί να γίνει ένας ζωτικής σημασίας κόμβος διαμετακόμισης γεωπολιτικά. Ωστόσο, ορισμένες προκλήσεις περιμένουν το IMEC.

Για αρχή, χώρες όπως το Ιράν και η Τουρκία δεν έχουν συμπεριληφθεί στον εμπορικό διάδρομο. Στη σύνοδο κορυφής της G20, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δήλωσε ότι «δεν υπάρχει διάδρομος χωρίς την Τουρκία», καθώς είναι μια «σημαντική βάση παραγωγής και εμπορίου» και «η πιο βολική γραμμή για την κυκλοφορία από την ανατολή προς τη δύση».

Αντίθετα, πρότεινε μια άλλη διαδρομή: το έργο του Ιράκ Αναπτυξιακού Δρόμου. Η Αίγυπτος και η Αλγερία είναι επίσης αποκομμένες από τον βόρειο διάδρομο, ενώ το Ιράν, το Ιράκ, το Ομάν και η Υεμένη δεν μπορούν να επωφεληθούν από το ανατολικό τμήμα.

Ο Ashok Swain, καθηγητής έρευνας για την ειρήνη και τις συγκρούσεις στο Πανεπιστήμιο της Ουψάλα στη Σουηδία, μιλώντας στο Al-Monitor, είπε «Η απουσία του Ιράν και της Τουρκίας από τον προγραμματισμένο Οικονομικό Διάδρομο Ινδίας-Μέσης Ανατολής-Ευρώπης τον καθιστά μη αρχικό. Επιπλέον, η Ινδία αγωνίστηκε να εκπληρώσει τη δέσμευσή της για την ανάπτυξη του λιμανιού Chabahar στο Ιράν – ένα έργο που οραματίστηκε τις τελευταίες δύο δεκαετίες για να αντιμετωπίσει το λιμάνι Gwadar στο Πακιστάν που υποστηρίζεται από την Κίνα».

Επίσης, λαμβάνοντας τα φώτα της δημοσιότητας, το έργο θα μπορούσε να παρουσιάσει μια πρόκληση για το λιμάνι Chabahar του Ιράν, το οποίο είναι ήδη στάσιμο λόγω της αδυναμίας της Ινδίας να αναπτύξει το λιμάνι λόγω των συνεχιζόμενων κυρώσεων των ΗΠΑ. Τον περασμένο μήνα, και οι δύο πλευρές συμφώνησαν να μην αναζητήσουν ξένη εμπορική διαιτησία για διαφορές σχετικά με τα διμερή έργα που υστερούν.

Ωστόσο, ο Roberto Neccia, Ιταλός διπλωμάτης που είχε τοποθετηθεί στο παρελθόν στην Τεχεράνη, είπε στο Al-Monitor ότι η πρωτοβουλία IMEC δεν θα επηρεάσει το ενδιαφέρον της Ινδίας για την ανάπτυξη του λιμανιού Chabahar, όπως φαίνεται να υποδηλώνουν οι πρόσφατες εξελίξεις.

Ο Neccia σημείωσε, «Στο Ιράν, δεν πέρασε απαρατήρητο ότι χώρες όπως η Υεμένη, η Συρία και ο Λίβανος, όλες με στενούς δεσμούς με την Τεχεράνη, δεν συμπεριλήφθηκαν. Από την άλλη πλευρά, ο αποκλεισμός της Τουρκίας είναι σημαντικός από τη σκοπιά της Τεχεράνης καθώς αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο … στο μέλλον —αν και εφόσον επαναληφθούν οι συνομιλίες με τις Ηνωμένες Πολιτείες— να συνδέσει την υποδομή φυσικού αερίου της με τους ενεργειακούς διαδρόμους προς την Ευρώπη , το οποίο είναι ένα παλιό έργο, που έχει παγώσει λόγω της κατάρρευσης του Κοινού Συνολικού Σχεδίου Δράσης».

Δεδομένου ότι ο διάδρομος αποτελείται τόσο από θαλάσσια όσο και από χερσαία τμήματα, στερούνται ζωτικής σημασίας συνδέσεις όπως δρόμοι και σιδηροδρομικές γραμμές που θα χρειαστεί χρόνος για να κατασκευαστούν. O Swain εξέφρασε «σοβαρές αμφιβολίες για τη βιωσιμότητα της υλοποίησης του προγραμματισμένου Οικονομικού Διαδρόμου Ινδίας-Μέσης Ανατολής-Ευρώπης» και διερωτήθηκε εάν «διαθέτουν τους απαραίτητους οικονομικούς πόρους για να πραγματοποιήσουν ένα τέτοιο έργο».

Αν και η βασική υποδομή υπάρχει ήδη, η Ελλάδα – το ευρωπαϊκό λιμάνι που βρίσκεται πιο κοντά στο IMEC – έχει ορεινή γεωγραφία και ανεπαρκές σιδηροδρομικό σύστημα. Ομοίως, η κατασκευή εκτεταμένων σιδηροδρομικών δικτύων σε ερήμους στη Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ θα απαιτήσει επιπλέον χρηματοδότηση και πολύ χρόνο.

Λαμβάνοντας υπόψη αυτόν τον παράγοντα, ο Neccia είπε: «Η υλοποίηση του διαδρόμου IMEC — λαμβάνοντας υπόψη ότι η πραγματική του εφαρμογή απαιτεί έντονο εκσυγχρονισμό της υποστηρικτικής υποδομής — δεν θα επηρεάσει το συνολικό γεωπολιτικό περιφερειακό σενάριο».

Προτεραιότητα του Ιράν είναι η Κίνα

Σχετικά με τυχόν άμεσο αντίκτυπο της πρωτοβουλίας IMEC στην περιοχή, ο Neccia υποστήριξε ότι ελλείψει σημαντικής προόδου στις συνομιλίες με τις Ηνωμένες Πολιτείες, η Τεχεράνη θα είχε μεγαλύτερο ενδιαφέρον για την ανάπτυξη ισχυρότερων οικονομικών σχέσεων με το Πεκίνο.

Εν τω μεταξύ, ο Swain διατηρεί επιφυλάξεις σχετικά με την «προθυμία των χωρών του Κόλπου, ιδιαίτερα της Σαουδικής Αραβίας και των ΗΑΕ, να αναλάβουν ηγετικό ρόλο σε ένα έργο που θεωρείται ότι αντιτίθεται στην Πρωτοβουλία Belt and Road της Κίνας».

Ο εσωτερικός αντίκτυπος μπορεί να είναι πιο ευνοϊκός στην Ινδία, καθώς ενισχύει τη δημοτικότητα της τρέχουσας κυβέρνησης.

«Το ενδιαφέρον του πρωθυπουργού της Ινδίας Μόντι σε αυτή την προσπάθεια φαίνεται να πηγάζει κυρίως από τα πιθανά οφέλη για τον ευνοούμενο του επιχειρηματία, Gautam Adani, ο οποίος αντιμετωπίζει επί του παρόντος οικονομικές προκλήσεις και κατέχει εκτεταμένα επιχειρηματικά συμφέροντα σε αυτή τη διαδρομή, συμπεριλαμβανομένου του ελέγχου σε ορισμένα λιμάνια», δήλωσε ο Swain.

Προς το παρόν, η συμφωνία είναι μόνο στα χαρτιά. Το μνημόνιο είναι μια δήλωση προθέσεων, αλλά δεν υπάρχει ακόμη «καμία υποχρέωση σε κανέναν εταίρο να αναλάβει δράση για την εφαρμογή του IMEC», σημείωσε ο Abdul Aziz AluWaisheg, βοηθός γενικός γραμματέας για πολιτικές υποθέσεις στο Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου. πρόσφατο άρθρο για το Arab News.

Φαινομενικά, οι υπογράφοντες θα συναντηθούν ξανά τον Νοέμβριο για να ανακοινώσουν ένα σχέδιο δράσης. Απαιτείται επένδυση περίπου 17 δισεκατομμυρίων δολαρίων και πρέπει να δημιουργηθούν περίπου 100.000 θέσεις εργασίας για να ολοκληρωθεί το σχέδιο.