Αφρική: Επιστροφή στη Γεωπολιτική του Ψυχρού Πολέμου
Η επιστροφή της Αφρικής στην εποχή του Ψυχρού Πολέμου και τα πραξικοπήματα που ενορχηστρώθηκαν από τις δύο κυρίαρχες δυνάμεις εκείνης της εποχής, τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και τη Σοβιετική Ένωση, είναι πολύ δυσάρεστα νέα για τον κόσμο και ιδιαίτερα για τις ευρωπαϊκές χώρες. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι, ενόψει των γεωπολιτικών αντιπαραθέσεων, η Αφρική μπορεί να είναι ένας κρίσιμος προμηθευτής πρώτων υλών και ενέργειας και κεφαλαίου, ενώ την ίδια ώρα η αποσταθεροποίηση των αφρικανκών χωρών μπορεί να οδηγήσει σε νέες μεταναστευτικές ροές προς την Ευρώπη.
Η πρόσφατη πολιτική αναταραχή στην αφρικανική χώρα του Νίγηρα, η οποία αφορούσε ένα στρατιωτικό πραξικόπημα που ανέτρεψε τον πρόεδρο και έλαβε υποστήριξη από δύο γειτονικά έθνη, την Μπουρκίνα Φάσο και τη Σομαλία, πυροδότησε μεγάλη ανησυχία στον δυτικό κόσμο, ιδιαίτερα στις ευρωπαϊκές χώρες, και κυρίως στη Γαλλία, η οποία έχει μακρά ιστορία και πολλά οικονομικά και στρατηγικά συμφέροντα στην περιοχή. Οι πραξικοπηματίες έδειξαν την υποστήριξή τους στη Ρωσία κυματίζοντας ρωσικές σημαίες (και κατεβάζοντας γαλλικές σημαίες) και φωνάζοντας φιλορωσικά συνθήματα. Αυτό στέλνει ένα ανατριχιαστικό μήνυμα στη Δύση, αποκαλύπτοντας την αποτελεσματικότητα της φιλόδοξης και κρυφής στρατηγικής του Πούτιν να επεκτείνει την επιρροή και τα συμφέροντά του στην Αφρική.
Σε μια σύνοδο κορυφής που προηγήθηκε του πραξικοπήματος στην οποία συμμετείχαν αρχηγοί κρατών της Ρωσίας και της Αφρικής, ο Πριγκόζιν, ο πρώην ηγέτης των ανταρτών της ομάδας Wagner, εμφανίστηκε δημόσια για πρώτη φορά μετά την εξέγερση και συναντήθηκε με Αφρικανούς ηγέτες. Αυτή η συνάντηση έδειξε ξεκάθαρα τη σημασία των μισθοφορικών ομάδων στην αφρικανική πολιτική της Ρωσίας. Στη σύνοδο κορυφής, ο Πούτιν ακύρωσε επίσης 23 δισεκατομμύρια δολάρια αφρικανικού χρέους προς τη Ρωσία και πρόσφερε επιπλέον 90 εκατομμύρια δολάρια σε βοήθεια. Έδωσε επίσης μια τολμηρή υπόσχεση να παρέχει δωρεάν σιτηρά στους Αφρικανούς σε περίπτωση που καταρρεύσει (και όντως κατέρρευσε καθώς η Ρωσία αποχώρησε) η συμφωνία για τη μεταφορά σιτηρών μέσω της Μαύρης Θάλασσας.
Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν, η χώρα του οποίου έχει εμπλακεί σε έναν φαινομενικά ατέρμονο πόλεμο με την Ουκρανία, επιδιώκει να ανοίξει νέα μέτωπα αντιπαράθεσης με τη Δύση και με αυτόν τον τρόπο μετατρέπει την Αφρική σε νέο πεδίο μάχης για τις μεγάλες δυνάμεις. Στην Αφρική, η Ρωσία χρησιμοποιεί υβριδικές μεθόδους τύπου KGB και έχει αναβιώσει τις τακτικές του Ψυχρού Πολέμου που χρησιμοποίησε η Σοβιετική Ένωση. Η Μόσχα χρησιμοποιεί τους αφρικανούς πληρεξούσιους της, όπως η ομάδα μισθοφόρωνWagner, για να εκμεταλλευτεί την αναταραχή και την ευθραυστότητα στην Αφρική για δικό της κέρδος. Υποστηρίζοντας τους Αφρικανούς ηγέτες με οικονομική και στρατιωτική βοήθεια και προωθώντας καθεστώτα υπέρ της Μόσχας, η Ρωσία επιδιώκει να εξασφαλίσει τη θέση της σε αυτή την περιοχή που είναι ζωτικής σημασίας για τη Δύση. Η στρατηγική της Ρωσίας στην Αφρική παραμένει αμετάβλητη παρά την εξέγερση και το θάνατο του Πριγκόζιν. Αντί να βασίζεται σε μια ομάδα, η Ρωσία επιδιώκει να δημιουργήσει πολλαπλές πολιτοφυλακές όπως η Wagner για να διαφοροποιήσει τις επιχειρήσεις της στην Αφρική.
Η πολιτική της Ρωσίας στην Αφρική έχει υπονομεύσει τα συμφέροντα της Δύσης, ιδιαίτερα της Ευρώπης, και έχει δημιουργήσει μεγάλη ανησυχία για τη Γαλλία. Το πραξικόπημα στον Νίγηρα θα μπορούσε να προκαλέσει πολιτικές αλλαγές στην περιοχή που θα οδηγούσαν τελικά τη Γαλλία έξω από την περιοχή του Σαχέλ. Πέρυσι, μετά από εννέα χρόνια συνεχούς στρατιωτικής επέμβασης στο Μάλι, η Γαλλία απέσυρε τις δυνάμεις της από αυτή τη χώρα.
Η Γαλλία έχει ζωτικό μερίδιο σε αυτή την περιοχή, ειδικά στον Νίγηρα, για δύο βασικούς λόγους: την πυρηνική της ενέργεια και την πολιτική της για τη μετανάστευση. Ο Νίγηρας προμηθεύει τη Γαλλία με το 10% του ουρανίου που χρειάζεται για να τροφοδοτήσει τους πυρηνικούς αντιδραστήρες της, οι οποίοι παρέχουν περίπου το 75% της ηλεκτρικής της ενέργειας. Επιπλέον, ο Νίγηρας είναι μια βασική χώρα διέλευσης για μετανάστες που προσπαθούν να φτάσουν στην Ευρώπη μέσω της Μεσογείου, και η Γαλλία προσπαθεί να περιορίσει αυτή τη ροή υποστηρίζοντας τη συνοριακή ασφάλεια του Νίγηρα. Η απώλεια επιρροής στον Νίγηρα αποτελεί μια σοβαρή οπισθοδρόμηση για τα συμφέροντα της Γαλλίας. Το πραξικόπημα του Νίγηρα αμαύρωσε επίσης την εικόνα του Εμανουέλ Μακρόν και του γαλλικού στρατού και των υπηρεσιών πληροφοριών. Οι ξένες υπηρεσίες πληροφοριών της Γαλλίας, οι οποίες καυχιόντουσαν ότι είχαν προβλέψει το πραξικόπημα της Wagner, δεν κατάφεραν να προβλέψουν κανένα από τα στρατιωτικά πραξικοπήματα στο Μάλι, την Μπουρκίνα Φάσο και τον Νίγηρα. Αυτό έχει εγείρει αμφιβολίες σχετικά με τη στρατηγική σταθεροποίησης της Γαλλίας στην Αφρική, τόσο στην Ευρώπη όσο και στη Γαλλία. Πολλοί παρατηρητές πιστεύουν ότι η αποτυχία της Γαλλίας οδηγεί τις αφρικανικές χώρες να αναζητήσουν στενότερους δεσμούς με την Κίνα και τη Ρωσία.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής δεν έλαβαν πολύ σθεναρή στάση κατά του πραξικοπήματος, παρά το γεγονός ότι το καταδίκασαν και εκκένωσαν τους πολίτες τους από τον Νίγηρα. Δεν απείλησαν όμως με στρατιωτική επέμβαση. Αυτό συμβαίνει επειδή η Ουάσιγκτον είναι χαρούμενη που βλέπει την επιρροή ευρωπαϊκών δυνάμεων, όπως η Γαλλία, να μειώνεται στην Αφρική. Θέλει επίσης να σταματήσει την εξαγωγή ορυκτών πόρων από αυτές τις χώρες στην Ευρώπη και να αυξήσει την εξάρτηση της Αφρικής από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Η Ρωσία προσπαθεί να επεκτείνει την επιρροή της στην Αφρική, αλλά αντιμετωπίζει αρκετές προκλήσεις. Σύμφωνα με παλαιότερη έρευνα του Afrobarometer, οι περισσότεροι Αφρικανοί θεωρούν την Κίνα ως τον κύριο εταίρο τους, ενώ η Ρωσία έχει χαμηλή δημοτικότητα στην ήπειρο. Η Ρωσία δεν έχει επίσης σημαντικές επενδύσεις και εμπόριο στην Αφρική. Ο όγκος του εμπορίου της με την Αφρική είναι μόνο 18 δισεκατομμύρια δολάρια, σε σύγκριση με τα 282 δισεκατομμύρια δολάρια της Κίνας και τα 72 δισεκατομμύρια δολάρια των Ηνωμένων Πολιτειών. Η Μόσχα όμως χρησιμοποιεί φιλοστρατιωτικές δυνάμεις στην Αφρική για να προωθήσει τα συμφέροντά της. Προσλαμβάνει από αντάρτικες και τρομοκρατικές ομάδες στην Αφρική και χρησιμοποιεί τις επιθετικές τους ικανότητες για να ενορχηστρώσει και να υποστηρίξει πραξικοπήματα υπέρ των φιλορωσικών στοιχείων.
Η Ρωσία αντιμετωπίζει έντονες πιέσεις από τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους συμμάχους τους, ειδικά στην Ευρώπη, για τον πόλεμο της Ουκρανίας. Για να αποσπάσει την προσοχή της Ευρώπης από την Ουκρανία και να μειώσει την πίεση, η Ρωσία ανοίγει νέα μέτωπα αντιπαράθεσης με τη Δύση σε στρατηγικές περιοχές όπως η Αφρική και η Μέση Ανατολή. Η Ρωσία χρησιμοποιεί επίσης ρητορική όπως ο επικείμενος πόλεμος στην Αφρική για να στείλει ένα μήνυμα στη Δύση και την Ευρώπη. Τους προειδοποιεί ότι η ικανότητα της Μόσχας να προκαλέσει καταστροφή και να κλιμακώσει την ένταση δεν περιορίζεται στην Ευρώπη και μπορεί να αμφισβητήσει τα συμφέροντα της Δύσης και σε άλλες περιοχές. Το πραξικόπημα του Νίγηρα δείχνει επίσης ότι η Ευρώπη δεν μπορεί να εξαρτάται από τις Ηνωμένες Πολιτείες για την προστασία της ασφάλειας και των οικονομικών συμφερόντων της. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν διαφορετικές προτεραιότητες και δεν θα επενδύσουν τους πόρους τους για λογαριασμό της Ευρώπης. Το γεγονός ότι η Ουάσιγκτον εξέδωσε μόνο μια δήλωση καταδίκης του πραξικοπήματος του Νίγηρα αποτελεί απόδειξη αυτού του ισχυρισμού.
