Το εθνικό συμφέρον του Ελληνισμού περνά από τη Σαουδική Αραβία και την Ινδία
Δημήτριος Τσαϊλάς*
Εν μέσω πολέμου και αβεβαιότητας, τα ενδιαφέροντα του Ελληνισμού για την εγγύς Μέση Ανατολή στη Μεσόγειο Θάλασσα εξελίσσονται. Η Αθήνα δεν μπορεί να απομονωθεί από τις συνεχιζόμενες εντάσεις στη Μεσόγειο, διότι καμία αντιστάθμιση ή εναλλαγή μεταξύ στρατηγικών πρωτοβουλιών δεν θα ωφελήσει τις φιλοδοξίες της. Ο πόλεμος Χαμάς-Ισραήλ και η μεταβαλλόμενη γεωπολιτική δυναμική στη Δυτική Ασία θα μπορούσαν ενδεχομένως να ρίξουν μια σημαντική σκιά στον πολυσυζητημένο Οικονομικό Διάδρομο Ινδίας-Μέσης Ανατολής-Ευρώπης (IMEC). Η πρωτοβουλία περιφερειακής υποδομής που είχε προωθήσει τον Οικονομικό Διάδρομο IMEC που θα συνέδεε την Ινδία με τη Μέση Ανατολή και την Ευρώπη, μέσω της Χάιφα και του Πειραιά, στη σύνοδο κορυφής της G20 στο Νέο Δελχί, φαινόταν να δείχνουν προς την αξία του άξονα Αιγαίου-Μεσογείου ως προστιθέμενη αυξάνοντας το γεωστρατηγικό ρόλο του Ελληνισμού.
Ωστόσο τα οδυνηρά γεγονότα στη Γάζα έχουν αλλάξει ριζικά την περιφερειακή δυναμική. Στον πυρήνα αυτής της αναδιάταξης βρίσκεται κατ’ αρχήν η σχέση μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ισραήλ. Διαφημιζόμενο γεγονός ως μέσο ομαλοποίησης των σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών, η επιτυχία του IMEC εξαρτάται εξ ολοκλήρου από τη συνεργασία και των δύο χωρών τουλάχιστον για την περιφερειακή ανάπτυξη. Ωστόσο, η δέσμευση της Σαουδικής Αραβίας με το Ιράν μετά την κρίση και η σιωπή της για τη Χαμάς τουλάχιστον δείχνουν ότι δεν υπάρχει βιασύνη στο Ριάντ για επανέναρξη των συνομιλιών ομαλοποίησης.
Σε αυτή την περίπτωση, για τον Ελληνισμό, σημαίνει ότι η μελλοντική δυναμική του προγράμματος αν δεν σταματήσει θα καθυστερήσει στο άμεσο μέλλον. Με μεγάλο μέρος της βασικής υποδομής του έργου εκτεθειμένο στα πεδία των μαχών, αρχίζει να γίνεται ορατό το χειρότερο σενάριο διακοπής, όπου η φυσική αστάθεια απειλεί τη μελλοντική πρόοδο.
Δεν φαίνεται ότι ο Ελληνισμός έχει λάβει συγκεκριμένα μέτρα για να αποτρέψει οποιοδήποτε αποτέλεσμα. Η Αθήνα δεν θα είναι απαραίτητα ουδέτερη στη σύγκρουση. Η καταδίκη της Χαμάς σημαίνει το αποκορύφωμα μιας μακροχρόνιας διπλωματικής αλλαγής στη στάση της Ελλάδας στη σύγκρουση Ισραήλ-Παλαιστίνης. Υποκινούμενη από τους ισχυρούς δεσμούς άμυνας με το Τελ Αβίβ, ο Ελληνισμός βλέπει σήμερα τον εαυτό του να καλλιεργεί την ιδιότητά του ως αμερόληπτου διαιτητή στη σύγκρουση. Ωστόσο στην αντιπαράθεση μεταξύ μιας ασαφούς πρωτοβουλίας υποδομής και των απτών οφελών που έχει ήδη η Αθήνα από το Ισραήλ, το τελευταίο έχει ξεκάθαρα κερδίσει.
Εν τω μεταξύ, το Ισραήλ δεν θα πρέπει να θεωρεί δεδομένη την ευθυγράμμιση της Ελλάδας σε όλα τα ζητήματα, ειδικά όσον αφορά τη συνέχιση του πολέμου με την υπερβολική χρήση βίας εναντίον αμάχων στη Γάζα. Βασικά, η Ελλάδα επιθυμεί την επίτευξη περιφερειακής τάξης, και η συνομιλία με τον ένα δεν αποκλείει τη συνομιλία με τον άλλον. Εξ άλλου είναι εκπεφρασμένη η επιθυμία για ίδρυση του κράτους της Παλαιστίνης.
Με τον συνασπισμό που απαρτίζει ο IMEC, ο διχασμός για τη σύγκρουση στη Γάζα, βρίσκει το Ιράν σε θέση να κεφαλαιοποιήσει τη σχέση του με την Ινδία, απ’ όπου ξεκινάει ο οικονομικός διάδρομος IMEC. Εφόσον η σύγκρουση κλιμακωθεί, τότε η μόνη άλλη εναλλακτική υποδομή της Ινδίας είναι ο International North–South Transport Corridor (INSTC) αφήνοντας τον Ελληνισμό εκτός των εμπορικών διαδρόμων. Με αυτόν τον τρόπο, η Τεχεράνη αυξάνει την πιθανότητα η Ινδία να μην καταργήσει ή να καθυστερήσει με άλλο τρόπο τις επενδύσεις της στο INSTC προς το Ιράν λόγω της σύγκρουσης στη Γάζα. Δηλαδή, η συγκρούσεις των αντιπροσώπων του Ιράν (Χαμάς-Χεζμπολάχ και Χούθι) έχει αποδυναμώσει τη συνοχή του συνασπισμού IMEC σε σημαντικά περιφερειακά ζητήματα και έχει ενισχύσει σημαντικά τη μόχλευση του Ιράν. Όλα αυτά δείχνουν προς την εκ νέου δέσμευση της Ινδίας στο INSTC.
Παρόλο που οι τελευταίες εξελίξεις στη σύγκρουση μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστινίων, δείχνει ότι η τύχη τείνει να είναι ασταθής και φαίνεται να ευνοούν τη στροφή της Ινδίας προς το INSTC, οι συνθήκες που επέφεραν αυτή τη στροφή θα μπορούσαν να αλλάξουν. Κυρίως, εάν η Σαουδική Αραβία συνεχίσει τον δρόμο προς κάποια μορφή ισραηλινής ομαλοποίησης ή τουλάχιστον μια οικονομική ενσωμάτωση με το Ισραήλ, τότε ο INSTC δεν θα είναι πλέον η μόνη λύση.
Παρά τις αλλαγές στη στρατηγική της Ινδίας στη Μέση Ανατολή τον τελευταίο καιρό, η Ινδία εξακολουθεί να αντιμετωπίζει τις ίδιες θεμελιώδεις προκλήσεις που είχε στην αρχή του τρέχοντος έτους. Εάν το Νέο Δελχί δεν μπορεί να απομονωθεί από τις συνεχιζόμενες εντάσεις Ισραήλ-Ιράν, τότε καμία αντιστάθμιση, ή συνομιλίες και με τις δύο πλευρές ή εναλλαγή μεταξύ στρατηγικών πρωτοβουλιών δεν θα φέρει τις φιλοδοξίες του στην πραγματικότητα. Η εμπλοκή της και με τα δύο εκθέτει μάλιστα τις επενδύσεις της στον κίνδυνο ένοπλων συγκρούσεων.
Αυτό δεν σημαίνει ότι η Ινδία δεν μπορεί να συνομιλήσει με το Ιράν ή το Ισραήλ, ή ότι πρέπει να παραμείνει αυστηρά ουδέτερη σε μια σύγκρουση μεταξύ τους. Αυτή είναι μια αξιακή κρίση που πρέπει να κάνει το Νέο Δελχί για τον εαυτό του. Μάλλον, όλα αυτά είναι για να επισημανθεί ότι οι περιφερειακές πρωτοβουλίες της Ινδίας πρέπει να καταβάλουν μεγάλη προσπάθεια για να αποφύγουν να βασίζονται στην ηρεμία μεταξύ Ισραήλ και Ιράν. Διαφορετικά, το χάος και η στασιμότητα που χαρακτηρίζει τις πρωτοβουλίες υποδομής της Ινδίας στην περιοχή μέχρι στιγμής θα γίνονται όλο και πιο συνηθισμένα.
*Ο Δημήτριος Τσαϊλάς είναι απόστρατος Αξιωματικός του ΠΝ, δίδαξε επί σειρά ετών στις έδρες Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως καθώς και της Στρατηγικής και Ασφάλειας, σε ανώτερους Αξιωματικούς στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου. Σήμερα είναι συνεργάτης και ερευνητής του Institute for National and International Security(INIS), και του Strategy International (SI). Συγγραφέας του βιβλίου «Ο Σύγχρονος Πόλεμος» Προκλήσεις για την Ελληνική Ασφάλεια. Εκδόσεις Ινφογνώμων.
