Η υποτιμημένη οικονομική απειλή από τον Λευκό Οίκο
Του Sebastian Dullien
European Council On Foreign Relations
Όταν ο Donald Trump έγινε πρόεδρος των ΗΠΑ πριν από δύο περίπου χρόνια, υπήρχαν δύο σχολές σκέψης για το πώς θα μπορούσε να διεξάγει την εμπορική του πολιτική. Η μία προέβλεπε ότι ο Trump θα ακολουθούσε αμέσως με την εφαρμογή κάποιων από τις εξωφρενικές του προεκλογικές δεσμεύσεις (όπως την επιβολή τιμωρητικών δασμών σε όλες τις εισαγωγές από την Κίνα, της τάξης του 30%-40%) με αποτέλεσμα να προκαλέσει τεράστια καταστροφή στον υπόλοιπο κόσμο, συμπεριλαμβανομένης της Ευρώπης. Η άλλη σχολή σκέψης είναι της άποψης ότι οι αξιωματούχοι καριέρας και σχετικά λογικοί σύμβουλοι πολιτικής του, θα μετρίαζαν τη συμπεριφορά του Donald Trump και ότι η εμπορική πολιτική των ΗΠΑ θα επέτρεπε να υπάρξουν οι συνήθεις συνθήκες (business as usual).
Στη διάρκεια των δύο πρώτων ετών της θητείας του Trump, καμία από αυτές τις προβλέψεις δεν έχει αποδειχθεί απόλυτα ακριβής. Ο Trump κλιμάκωσε τις εμπορικές διαφωνίες των ΗΠΑ με τον Καναδά και το Μεξικό, και επέβαλε δασμούς στις εισαγωγές χάλυβα. Αλλά αποκλιμάκωσε την κατάσταση λίγο αργότερα. Αφού προκάλεσαν αρκετό θόρυβο γύρω από την ακύρωση της NAFTA, οι ΗΠΑ διαπραγματεύθηκαν κάποιες αλλαγές στη συμφωνία αλλά δεν υποχώρησαν στον περιφερειακό οικονομικό αποκλεισμό. Ο Trump απείλησε να επιβάλει δασμούς στα αυτοκίνητα από την ΕΕ αλλά δεν το έπραξε -ίσως λόγω μιας συνάντησης με τον πρόεδρο της Κομισιόν, Jean-Claude Juncker, ο οποίος προειδοποίησε πως οι δασμοί αντιποίνων της ΕΕ, θα μπορούσαν να πλήξουν βασικές εκλογικές περιφέρειες των Ρεπουμπλικάνων. Ενώ ο Trump εισήγαγε κάποιους δασμούς σε ορισμένες κινεζικές εξαγωγές, δεν προχώρησε σε κάτι που θα διατάρασσε σοβαρά το αμερικανικό-κινεζικό εμπόριο.
Επιπλέον, στα τέλη του 2017, ο trump θέσπισε σε νόμο ένα μεγάλο μεταρρυθμιστικό φορολογικό νομοσχέδιο που διεύρυνε το αμερικανικό δημοσιονομικό έλλειμμα αλλά, αναμφισβήτητα, τόνωσε την εγχώρια οικονομική ανάπτυξη. Παρά τις εμπορικές εντάσεις, η κίνηση αυτή οδήγησε σε μια αύξηση των αμερικανικών εισαγωγών, ως εκ τούτου υποστηρίζοντας την παγκόσμια οικονομία.
Επομένως, οι οικονομικές πολιτικές του Trump δεν έχουν επηρεάσει την οικονομική ανάπτυξη παγκοσμίως. Το φθινόπωρο του 2016, το ΔΝΤ προέβλεψε ότι η παγκόσμια οικονομία θα αναπτυσσόταν κατά 3,4% το 2017 και 3,8% στον επόμενο χρόνο. Η πραγματική ανάπτυξη αποδείχθηκε ότι είναι ελαφρώς υψηλότερη των εκτιμήσεων, χάρη στις επιδόσεις των οικονομιών εκτός των ΗΠΑ.
Δυστυχώς, οι πολιτικές του Trump ενδέχεται να μην αποδειχθούν τόσο καλοπροαίρετες στο μέλλον. Περαιτέρω κλιμάκωση της αμερικανό-κινεζικής εμπορικής διαφωνίας, είναι στα χαρτιά. Ο Trump έχει απειλήσει να αυξήσει τους δασμούς σε εξαγωγές αξίας 200 δισ. Δολαρίων της κίνας προς τις ΗΠΑ, από το 10% στο 25% την 1η Μαρτίου, εκτός και αν το Πεκίνο προχωρήσει σε σημαντικές παραχωρήσεις. Ο τρέχον γύρος εμπορικών διαπραγματεύσεων μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας είναι σε αδιέξοδο, και, πιο σημαντικό, είναι αμφίβολο εάν το Πεκίνο είναι πρόθυμο ή ικανό να παραδεχθεί πολλά περισσότερα, δεδομένου ότι τα κίνητρα του trump είναι ασαφή.
Από μια ευρωπαϊκή σκοπιά, η τωρινή φάση της εμπορικής κλιμάκωσης είναι η πιο επικίνδυνη μέχρι τώρα. Οι πρώτες εμπορικές αψιμαχίες έλαβαν χώρα στο πλαίσιο μιας ισχυρής παγκόσμιας οικονομικής ανάπτυξης. Στην Ευρώπη, οι μνήμες της κρίσης του ευρώ μόλις υποχώρησαν, τα risk premiums μειώνονται και οι επιχειρήσεις πίστευαν ότι οι μεταρρυθμίσεις του προέδρου Emmanuel Macron θα παρείχαν ώθηση στη γαλλική οικονομία και στην ευρύτερη ευρωζώνη. Έτσι, η παγκόσμια οικονομία “πέτυχε” την αρχική φάση του εμπορικού πολέμου του trump, στην αλλαγή της.
Αντιθέτως, η τρέχουσα κλιμάκωση, έρχεται ως μια ατυχής στιγμή για την οικονομία της Ευρώπης. Η αβεβαιότητα που προκύπτει από την πιθανότητα ενός Brexit χωρίς συμφωνία, επηρεάζει αρνητικά το επιχειρηματικό κλίμα σε όλη την ήπειρο. Η βιομηχανία αυτοκινήτου αντιμετωπίζει προβλήματα με τις επιπτώσεις μιας μετάβασης σε νέα πρότυπα εκπομπής ρύπων και οι καταναλωτές καθίστανται πιο επιφυλακτικοί για το μέλλον των κινητήρων εσωτερικής καύσης. Οι έρευνες για τον τομέα της μεταποίησης κάνουν λόγο για συρρίκνωση του γερμανικού μεταποιητικού κλάδου. Και η Ιταλία έχει περιέλθει σε ύφεση εξαιτίας των σχεδίων της κυβέρνησής της να αυξήσει το εθνικό έλλειμμα πέραν του τι είχε συμφωνηθεί με τις Βρυξέλλες, κάτι που προκάλεσε μια αρνητική αντίδραση από τις χρηματοπιστωτικές αγορές.
Αναμφισβήτητα, η ευρωπαϊκή οικονομία βρίσκεται κοντά στη στασιμότητα. Εάν, όπως κάποιοι θεωρούν ότι είναι πιθανό να συμβεί, το Ηνωμένο Βασίλειο αποχωρήσει από την ΕΕ χωρίς συμφωνία στα τέλη Μαρτίου, αυτό θα μπορούσε να επηρεάσει σοβαρά το ενδό-ευρωπαϊκό εμπόριο. Μια μικρή επιπρόσθετη επιβράδυνση στη ζήτηση για εξαγωγές -είτε μέσω δευτερογενών επιπτώσεων από την μείωση των κινεζικών εξαγωγών προς τις ΗΠΑ ή μέσω πρόσθετων αμερικανικών δασμών στα ευρωπαϊκά προϊόντα- θα μπορούσε να αποτελέσει τη σταγόνα που θα ξεχειλίσει το ποτήρι. Εάν η ευρωζώνη περιέλθει ξανά σε ύφεση και προκαλέσει επιδείνωση των δημόσιων οικονομικών σε μια περίοδο που οι λαϊκιστές βρίσκονται στην ηγεσία στη Ρώμη, η επιστροφή της κρίσης του ευρώ ίσως να μην είναι πολύ μακριά.
Ένα τέτοιο σενάριο είναι ένα αρνητικό ενδεχόμενο για την ευρωπαϊκή οικονομία και όχι μια ισχυρή πιθανότητα. Ωστόσο οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι ο Trump θα μπορούσε να προκαλέσει την οικονομική καταστροφή που προέβλεπαν οι καταστροφολόγοι πριν από δύο χρόνια.
