Το στρατηγικό και διπλωματικό αποτύπωμα της Κύπρου στη διεθνή σκακιέρα

της Δρ Άννας Κωνσταντινίδου*

Ιστορικός- Διεθνολόγος

Η Κύπρος είναι το χρυσοπράσινο φύλλο, ριγμένο στο πέλαγος. Οι στίχοι του Λεωνίδα Μαλένη σε μουσική του Μίκη Θεοδωράκη αποτυπώνουν την πραγματική υπόσταση του νησιού. Ένα αξιοζήλευτο νησί που η Γεωγραφία του και μόνο καθόρισε το μέλλον του. Η Κύπρος είναι χώρα της Μέσης Ανατολής με δυτικό προσανατολισμό και μακραίωνη ελληνική ταυτότητα. Τρεις δηλαδή πολιτισμοί με προεξάρχοντα αυτόν, της εθνολογικής καταγωγής των κατοίκων, συνθέτουν μία από τις πιο σημαντικές, ίσως την πιο σημαντική πολιτειακή οντότητα της Διεθνούς Διπλωματίας.

Την Κύπρο καμία Αυτοκρατορία ιστορικά δεν την άφησε από το βλέμμα της, όμως η ταυτότητα του πληθυσμού καθόριζε πάντα τον προσανατολισμό της.Και ο Ελληνισμός έχει δικαιωματικά τα «πρωτοτόκια», σε σημείο που ο ίδιος ο Ιωάννης Καποδίστριας ήταν ο πρώτος Έλληνας Κυβερνήτης που διεκδίκησε την ένωση του Νησιού με την Ελλάδα. Όμως η Κύπρος, μαζί με το αιγυπτιακό Σουέζ σηματοδοτούσαν την πλήρη επικυριαρχία της Μεγάλης Βρετανίας στην ανατολική περιφέρεια, σε σημείο που προτού να τεθεί το 1925 στη βρετανική Εντολή το νησί, ήδη από τον 19ο αι. υφίστατο αγγλοτουρκική συνδιοίκηση.

Οι δρόμοι της Μεγάλης Βρετανίας και της Τουρκίας τέμνονται στο συγκεκριμένο νησί, υποδηλώνοντας μέχρι σήμερα μία δεδηλωμένη ισχύ, που εκ των πραγμάτων η παρουσία τους στη Νήσο (με οποιοδήποτε τρόπο και μέσο) ενισχύει το στρατηγικό και διπλωματικό αποτύπωμά τους στη διεθνή σκακιέρα. Για πολλές δεκαετίες το Σουέζ (και ως εκ τούτου η Αίγυπτος) ήταν για τη Δύση (και κυρίως για τη Μεγάλη Βρετανία) ό, τι ήταν και είναι η Κύπρος. Με τη μόνη διαφορά, ότι ο «αδελφός» του Μακαρίου, Αμπντέλ Γκαμάλ Νάσερ χρησιμοποίησε το Κίνημα των Αδεσμεύτων για να ξαναδώσει υπόσταση στο Παναραβικό Κίνημα που είχε ατονήσει για δεκαετίες, ενώ αντίθετα ο Μακάριος, όπως και ο Τίτο στην πρώην Γιουγκοσλαβία, πίστεψε ότι με την εξίσωση των θρησκευτικών ομάδων, θα έδιωχνε τα ξένα συμφέροντα μέσα από το Κράτος, αυτό τουλάχιστον έδειξε το σχέδιο των 13ων σημείων που είχε υποβάλει στον Αντιπρόεδρο Κιουτσούκ το 1963.

Τα παραδείγματα της Κύπρου, της πρώην Γιουγκοσλαβίας και της Αιγύπτου είναι τα πιο ενδεδειγμένα για να κατανοηθεί πώς μια ιδεολογία (ανεξαρτήτως περιεχομένου, κοινωνικού, οικονομικού ή πολιτικού), εν προκειμένω αυτή του Κινήματος των Αδεσμεύτων, μετουσιώνεται και εξελίσσεται σε κάθε περιβάλλον στη βάση του κοινωνισμού και του πολιτισμού του, διατηρώντας μόνο τα βασικά χαρακτηριστικά της.

Και πρέπει για άλλη μία φορά να σημειώσουμε ότι η Κύπρος έχει κατ’ουσίαν θρησκευτικές μειονότητες, δεν υφίσταται και είναι κατά παράβαση της Αρχής των Εθνοτήτων να θεωρείται ότι υπάρχει τουρκική εθνότητα καθώς η πλειονότητα των μουσουλμάνων, εκτός από τους επίλυδες των εποικισμών, είναι εξισλαμισθέντες Χριστιανοί, ενώ υφίστανται αναγνωρισμένες Κοινότητες, Μαρωνιτών και Καθολικών.

Και θέτουμε ένα απλό ερώτημα, δύσκολο συναισθηματικά για τον Ελληνισμό, αλλά το πλέον ρεαλιστικό στη διεθνοπολιτική σκηνή. Είναι ποτέ δυνατόν η Μεγάλη Βρετανία να θελήσει την επίλυση του Κυπριακού ή τουλάχιστον με ένα καθεστώς, όπως αυτό θα νομιμοποιείται από το Διεθνές Δίκαιο; Και η απάντηση είναι, ότι αν η Βρετανία κινηθεί στη νόμιμη γραμμή των Αρχών του Διεθνούς Δικαίου, θα πρέπει να απωλέσει το Ακρωτήριο και τη Δεκέλεια. Ενόσω η Μεγάλη Βρετανία έχει παρουσία στο Νησί, χίλια Brexit να κάνει από Διεθνείς και Περιφερειακούς Οργανισμούς, η ισχύς της στο Διεθνές Σύστημα είναι ακλόνητη!

Η Μεγάλη Βρετανία, και δεν είναι κάτι πρωτάκουστο αυτό, είναι δεδομένο ότι προωθεί τη λύση των δύο κρατών, στη βάση του δικού της συνομοσπονδιακού μοντέλου.

Η Κύπρος είναι η πιο δύσκολη εξίσωση για τη Διεθνή Διπλωματία, κι αυτό γιατί ενώ το Κυπριακό Ζήτημα αναδύθηκε επί της ουσίας την ίδια χρονική περίοδο με το Παλαιστινιακό (και η Διπλωματία τα αντιμετωπίζει στο ίδιο πλαίσιο τεχνηέντως, καθώς η Κύπρος είναι το «φιλέτο» της), εντούτοις έχει πολύ διαφορετικά χαρακτηριστικά, στόχους και πολιτικά ερείσματα.

Μπορεί να κάνει κάτι η Ελλάδα, ειδικά τώρα που η Κύπρος λόγω των γεωτρήσεων, θα διαμορφώσει το νέο συσχετισμό των ισχυρών δυνάμεων στην περιοχή; Αυτό που είναι γνωστό, η Ελλάδα έχασε ιστορικά πολλές ευκαιρίες να ενωθεί με την Κύπρο, έστω και μόνο σε στρατιωτικό επίπεδο.

Και τώρα τι μπορούμε να κάνουμε, ποιες κινήσεις πρέπει να κάνουμε; Δυστυχώς, η χώρα μας τη δεδομένη χρονική στιγμή αυτό που πρέπει να κάνει, είναι να δείξει ότι η Κύπρος ανήκει στον Ελληνισμό, ανήκει στη Δύση και στην Ευρώπη. Και με την έναρξη των γεωτρήσεων στην κυπριακή ΑΟΖ, απέναντι στα τουρκικά καράβια να υφίσταται ελληνική παρουσία από θάλασσα και αέρα. Αυτό είναι το μήνυμα που θα στείλουμε όχι μόνο στους «απέναντι», αλλά σε διεθνές επίπεδο…

Ενώ συγχρόνως η επεξεργασία για τη συνομολόγηση μίας Συνθήκης ανάμεσα σε Ελλάδα, Κύπρο, Γαλλία, Αίγυπτο και Ισραήλ θα υψώσει όχι μόνο τείχος στην τουρκική προκλητικότητα, αλλά θα είναι το έρεισμα, ώστε η Μεγάλη Βρετανία (μαζί με τη Μάγχη) θα έχει πρόσθετα και την Κύπρο στον ανταγωνισμό που έχει φτάσει το τελευταίο διάστημα στο αποκορύφωμά του με τη Γαλλία.

*Η Δρ Άννα Κωνσταντινίδου είναι Ιστορικός- Διεθνολόγος, Μέλος και Εξωτερική Συνεργάτιδα του Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών (ΕΛ.Ι.Σ.ΜΕ), Εξωτερική Συνεργάτιδα Ανώτατης Διακλαδικής Σχολής Πολέμου (ΑΔΙΣΠΟ) και Σχολής Εθνικής Άμυνας (ΣΕΘΑ)