Στόχοι της Υψηλής Στρατηγικής της Ελλάδας για το 2022

Γράφει ο Δημήτριος Τσαϊλάς*

Oι προσπάθειες που έγιναν για διαμόρφωση μιας στρατηγικής ισορροπίας στην Ελλάδα το 2021 αποτελούν τη βάση για τις δράσεις πολιτικής στο 2022. Για την εφαρμογή αυτών των δράσεων, είναι σημαντικό να τονίσουμε τους γενικούς στόχους, οι οποίοι περιγράφονται στη προσπάθεια να ενισχύσουμε τη Πατρίδα μας ως φιλελεύθερο, δημοκρατικό, ασφαλές, ευημερούμενο και δίκαιο κράτος που είναι ειρηνικό με τους γείτονές του.

Αυτοί οι στόχοι καθορίζουν το σκοπό της Ελλάδας, τόσο στα μάτια του ελληνικού λαού όσο και στα μάτια της διεθνούς κοινότητας. Οι στρατηγικές προσπάθειες και οι πόροι της Ελλάδας επικεντρώνονται στη προώθηση των στόχων, οι οποίοι είναι κρίσιμοι για την ενίσχυση της εθνικής μας ασφάλειας και άμυνας. Ωστόσο, η πορεία προς την επίτευξη των στόχων δεν είναι απλή ή άμεση, υπάρχουν εντάσεις και εμπόδια σε αυτόν το δρόμο. Οι δράσεις πολιτικής επιδιώκουν να επιλύσουν τις εντάσεις και να μεγιστοποιήσουν τις αμυντικές δυνατότητές μας, όχι μόνο με διπλωματία, αλλά και εμπράκτως με απόκτηση νέων οπλικών συστημάτων, ενισχύοντας την αμυντική μας βιομηχανία, επενδύοντας κυρίως στην τεχνολογική ανάπτυξη και τη ναυπηγοεπισκευαστική/ναυπηγοκατασκευαστική μας ικανότητα.

Διεθνές Περιβάλλον

Το 2021 η ισορροπία της Ελλάδας έναντι των απειλών και των ευκαιριών στο διεθνές περιβάλλον εκτιμάται ότι παρουσιάζει θετικό πρόσημο, αλλά η εθνική ανθεκτικότητα και η συνοχή του Ελληνισμού είναι σοβαρά ανεπαρκής. Στη θετική στήλη του ισολογισμού εθνικής ασφάλειας της Ελλάδας για το 2021 υπάρχουν πολλές σημαντικές εξελίξεις. Οι στρατιωτικές συμφωνίες που είχαν υπογραφεί για τον εθνικό κορμό και τη Μεσόγειο, ενισχύθηκαν με κοινές επιχειρήσεις και ασκήσεις, καθώς και η τάση της ομαλοποίησης στο ανεξέλεγκτο κύμα εισόδου μεταναστών φαίνεται να συνεχίζεται και να επεκτείνεται. Ωστόσο, σημειώθηκε μια συνολική μείωση του ισοζυγίου εθνικής ασφάλειας του Ελληνισμού το 2021, το οποίο μπορεί κυρίως να αποδοθεί σε τρεις παράγοντες: τη συνεχιζόμενη έλλειψη πολιτικής συνοχής, η οποία υπονομεύει βαθιά την εμπιστοσύνη των πολιτών σε κυβερνητικούς θεσμούς, την κοινωνική αλληλεγγύη και την εθνική ανθεκτικότητα. Την πανδημία του COVID-19, η οποία δημιούργησε, οικονομική και κοινωνική κρίση που ενίσχυσε τη ζημία που προκλήθηκε από το έλλειμα πολιτικής συνοχής, και τέλος την Τουρκία, που κατά τη συνήθη της πρακτική, συνέχισε να παραβιάζει συστηματικά τα κυριαρχικά μας δικαιώματα, αναβαθμίζοντας ποιοτικά και ποσοτικά τις παραβάσεις, παραβιάσεις και τις απειλές της.

Το 2022 θα φέρει δύο μεγάλα διπλωματικά γεγονότα για τη διατλαντική κοινότητα. Πρώτον, το Μάρτιο, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα υιοθετήσει τη Στρατηγική Πυξίδα της, μια κοινή άποψη για την ασφάλεια και την άμυνα της ΕΕ. με σκοπό. να ορίσει -όσο αόριστα κι αν είναι- την έννοια της «στρατηγικής αυτονομίας» της Ευρώπης. Στη συνέχεια, στη Σύνοδο Κορυφής της Μαδρίτης τον Ιούνιο, το ΝΑΤΟ θα υιοθετήσει τη νέα του Στρατηγική Αντίληψη, η οποία καθορίζει τη στρατηγική της συμμαχίας, περιγράφοντας το σκοπό της και τα θεμελιώδη καθήκοντά της σε θέματα ασφάλειας και προσδιορίζοντας τις προκλήσεις και τις ευκαιρίες που αντιμετωπίζει στο μεταβαλλόμενο περιβάλλον ασφαλείας. Και όπως συμβαίνει με όλα αυτές τις αποφάσεις, εξυπηρετούν έναν πολιτικό σκοπό, καθώς σηματοδοτούν στον κόσμο πώς βλέπουν την άμυνα, την ασφάλεια και τους διατλαντικούς δεσμούς η ΕΕ και το ΝΑΤΟ. Τα ερωτήματα που αναδύονται και οι συζητήσεις για τις απαντήσεις τους απεικονίζουν τη νέα ευρωπαϊκή πραγματικότητα που διαμορφώνεται, που θα μπορούσε να δώσει τη θέση της σε αυξημένη διμερή προσέγγιση ή στενό περιφερειακό συντονισμό εντός του ΝΑΤΟ και μεταξύ συγκεκριμένων κρατών μελών σε βασικά στρατηγικά ζητήματα, όπως ήδη έπραξε ο Ελληνισμός με τη Γαλλική αμυντική συμφωνία και την ειδική σχέση για τις βάσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Έτσι στο 2022, και ιδιαίτερα το πρώτο εξάμηνο, αναμένεται να προκύψουν προκλήσεις τόσο σε σχέση με τις εξωτερικές απειλές όσο και στην ικανότητα ανάκαμψης από τις εσωτερικές κρίσεις. Ο Ελληνισμός πρέπει να καθορίσει ένα μεγάλο στρατηγικό στόχο, της εσωτερικής οικονομικής και κοινωνικής αναβίωσης, παράλληλα με την ισχυροποίηση των σχέσεων με τους συμμάχους, προκειμένου να αναβαθμισθεί η στρατηγική συμμαχία της Ελλάδας.

Εθνική Άμυνα και Αποτροπή

Η ιστορική έννοια της ασφάλειας του Ελληνισμού δίνει έμφαση στην αποτροπή, την έγκαιρη προειδοποίηση, την άμυνα σε όλες τις διαστάσεις και την ικανότητα επίτευξης αποφασιστικής νίκης με έμφαση στην ανάπτυξη νέων τεχνολογιών. Υπό αυτή την οπτική γωνία, πολλές διαφορετικές προσεγγίσεις θα μπορούσαν να υποστηρίξουν την εφαρμογή νέων τεχνολογιών κατά τη διαμόρφωση στρατιωτικών δυνατοτήτων. Η νέα τεχνολογία πρέπει να υιοθετηθεί σταδιακά και να βασίζεται σε υπάρχουσες πλατφόρμες και συστήματα. Αυτός είναι ένας δομημένος τρόπος για να αυξηθούν οι επιχειρησιακές δυνατότητες βήμα προς βήμα και ταυτόχρονα να οικοδομήσουμε γνώσεις σχετικά με τον τρόπο χρήσης της νέας τεχνολογίας. Η αποκληθείσα γνώση θα αποτελέσει στη συνέχεια ένα φυσικό θεμέλιο για αποφάσεις σχετικά με μεγάλες τεχνολογικές αλλαγές προς υποστήριξη μιας πιο ολοκληρωμένης κίνησης για τη δημιουργία και την εφαρμογή νέων δυνατοτήτων. Αυτή η σταδιακή προσέγγιση θα μπορούσε επίσης να υποστηρίξει την οικοδόμηση εμπιστοσύνης, όχι μόνο μεταξύ των υπευθύνων λήψης αποφάσεων αλλά και εντός του ευρύτερου πληθυσμού της χώρας.

Οι στρατηγικές επιλογές είναι, από τη φύση τους, δύσκολες και περίπλοκες και τα ερωτήματα που θέτουν οι νέες και αναδυόμενες τεχνολογίες είναι όλα ξεχωριστά προκλητικά. Ωστόσο, τα χαρακτηριστικά της λεγόμενης τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης, με την προσέγγιση του «δικτυοκεντρικού πολέμου», θα πρέπει να αντικατοπτρίζονται στον τρόπο με τον οποίο αυτές οι νέες τεχνολογίες συγχωνεύονται σε νέες ή ενισχυμένες στρατιωτικές δυνατότητες. Αυτό δίνει επίσης περαιτέρω έμφαση στη σημασία μιας συνολικής προσέγγισης και υπογραμμίζει ότι πρέπει να ήμαστε ανοιχτόμυαλοι και να μην αφήσουμε τον εαυτό μας να εγκλωβιστεί από την παραδοσιακή σκέψη και τα ξεπερασμένα πρότυπα.

Η καινοτομία και η τεχνολογική ανάπτυξη συχνά οδηγούν σε προκλήσεις διαφορετικού βαθμού. Ο Ελληνισμός αντιμετωπίζει πολλές στρατηγικές επιλογές στο σχετικά εγγύς μέλλον, οι οποίες θα βασίζονται στις απαιτήσεις που δημιουργούνται από και μέσω της συνεχιζόμενης καινοτομίας και τεχνολογικής ανάπτυξης. Ως εκ τούτου, είναι επίσης σημαντικό να προσδιοριστεί ο μακρύς κατάλογος των αναδυόμενων ευκαιριών που θα παραχθούν. Αυτές οι νέες τεχνολογίες δημιουργούν δυνατότητες αντιμετώπισης τόσο υφιστάμενων όσο και μελλοντικών απειλών, ίσως και σε μεγαλύτερο βαθμό μέσω ασυμμετρίας και μη γραμμικών λύσεων. Η ικανότητα εξεύρεσης ρεαλιστικών ανταλλαγών και συμβιβασμών θα συνεχίσει να αποτελεί αναγκαιότητα για την επιτυχή ανάπτυξη των εννοιών της αμυντικής πολιτικής μας.

Συμπεράσματα

Η Ελλάδα πρέπει να είναι προετοιμασμένη για κάθε πιθανό σενάριο. Σε όλα τα σενάρια, χρειάζεται να διατηρήσει το συντονισμό και ένα κοινό σχέδιο δράσης με τις ΗΠΑ, την ΕΕ και το διεθνή παράγοντα. Πρώτα απ’ όλα, είναι απαραίτητο να υπάρξει κατανόηση ότι η οποιαδήποτε επίλυση απαιτείται να είναι σύμφωνη με τις πρόνοιες του Διεθνούς Δικαίου και ότι απορρίπτεται το ενδεχόμενο της ευθυδικίας, εφόσον η Τουρκία μας απειλεί με “casus belli”.

Η συζήτηση γύρω από τη Στρατηγική Αντίληψη του ΝΑΤΟ, μαζί με αυτή για την ευρωπαϊκή στρατηγική αυτονομία, είναι πολύπλοκη και προκλητική. Λαμβάνοντας υπόψη τα τρέχοντα κοινωνικοοικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ΗΠΑ και η Ευρώπη, δεν είναι μόνο δύσκολο να επιτευχθεί συναίνεση, δεδομένου του πλήθους των θεμάτων που αντιμετωπίζουν οι χώρες, αλλά είναι επίσης δύσκολο να ερμηνευτούν οι συζητήσεις με τον ίδιο τρόπο. Ωστόσο, εάν η συζήτηση οδηγήσει σε έναν συμβιβασμό που διευκολύνει την αυξημένη ευρωπαϊκή ευθύνη μέσω στρατηγικής αυτονομίας, υπόσχεται την ευκαιρία για έναν ενισχυμένο δεσμό μεταξύ Ελλάδος-Γαλλίας και ΗΠΑ.

Επιπλέον, πρέπει να επιτευχθεί μια παράλληλη συμφωνία μεταξύ της Ελλάδας και της ΕΕ που να θεσπίζει μια κοινή πολιτική κατά της μεταναστευτικής δραστηριότητας της Τουρκίας καθώς και μια συντονισμένη απάντηση λήψης μέτρων, εφόσον η Τουρκία συνεχίσει να είναι αναθεωρητική, εις βάρος του Ελληνισμού. Ταυτόχρονα, είναι επιτακτική ανάγκη να διατηρηθεί μια αξιόπιστη στρατιωτική επιλογή εναντίον της Τουρκίας και να υπάρξει συμφωνία σχετικά με τους όρους στρατιωτικής δράσης ως έσχατη λύση για να αποτραπεί η Τουρκία να προχωρήσει σε αμφισβήτηση των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων.

Ως μέρος της στρατιωτικής μας ανάπτυξης και των επιχειρησιακών σχεδίων για την άμυνα και την επίθεση, η Ελλάδα πρέπει να είναι προετοιμασμένη για την πιθανότητα ενός πολυμέτωπου πολέμου από τον Έβρο έως το Καστελόριζο. Είναι απαραίτητο να διαχειριστούμε τις προσδοκίες του λαού σχετικά με τη φύση ενός μελλοντικού πολέμου, το κόστος και τα πιθανά αποτελέσματα. Ταυτόχρονα, η Ελλάδα πρέπει να ξεκινήσει πολιτικές και στρατιωτικές προσπάθειες για την πρόληψη του πολέμου και να εκμεταλλευτεί πλήρως άλλες εναλλακτικές λύσεις για την προώθηση των στρατιωτικών στόχων του Ελληνισμού ιδιαίτερα στο θαλάσσιο περιβάλλον.

Το δίλημμα δεν είναι πόλεμος ή ειρήνη, αλλά η σαφήνεια στη πρόκληση της αποτροπής που πρέπει να συνδέεται με συγκεκριμένες ενέργειες. Το κυριότερο βήμα είναι η Ελλάδα να διατυπώσει τη πολιτική της βούληση με σαφήνεια, τι επιθυμούμε να εφαρμοστεί και πως θα εκτελεστεί, στο Αιγαίο και στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο. Η αποτροπή είναι επιτυχημένη όταν ο αντίπαλος, υπολογίζει πάντα κινδύνους και αντίποινα, απώλεια ευκαιριών και περιορισμούς. Όταν μια αποτρεπτική απειλή είναι ασαφής, οι αντίπαλοι αφήνονται στις δικές τους στρατηγικές και προκαταλήψεις για να καθορίσουν το εύρος, την πρόθεση και την αξιοπιστία της. Σε αυτήν την περίπτωση, τα ελληνικά μηνύματα και οι ενέργειες δεν αφήνουν στη Τουρκία σαφή κατανόηση του πότε η Ελλάδα θα χρησιμοποιήσει βία για να αντιμετωπίσει τις απειλές τους.

Επίλογος

Είναι απαραίτητο να αντιμετωπίσουμε την εξωτερική διάσταση των εθνικών προκλήσεων ασφάλειας, χωρίς να υπονοούμε την ψευδαίσθηση ότι οι εσωτερικές προκλήσεις έχουν εξαφανιστεί. Η πιθανότητα ότι θα αντιμετωπίσουμε μια εξωτερική πρόκληση το 2022 δεν είναι χαμηλή. Η Τουρκία έχει προσπαθήσει επανειλημμένα με ποικιλία προκλήσεων και είναι πιθανό η Άγκυρα να λάβει επιθετική δράση βάσει της εκτίμησης ότι η διεθνής αντίδραση, ιδιαίτερα η Νατοϊκή θα είναι εξισορροπητική. Ούτε το μεταναστευτικό πρόβλημα έχει εξαφανιστεί και η αποδυνάμωση της τουρκικής μόχλευσης και επιρροής, υπό τη σκιά των ευρωπαϊκών μέτρων, δεν θα μπορούσε πραγματικά να αποτρέψει τη Τουρκία, κάτι που είναι επικίνδυνο για την Ελλάδα. Έτσι, ενώ η αποτροπή είναι το ζητούμενο η στρατηγική σύγχυση αυτήν τη στιγμή και σε αυτό το πλαίσιο, η αποτυχία διαμόρφωσης και ενημέρωσης της έννοιας της ασφάλειας και των οικονομικών και κοινωνικών πολιτικών, καθώς και η τεχνολογική αναβάθμιση και η ενίσχυση των αμυντικών συστημάτων απαιτεί οι ομάδες προβληματισμού και η κοινωνία των πολιτών να παραμένουν ενήμεροι παρέχοντας στο επαγγελματικό και πολιτικό σύστημα και στους πολίτες ιδέες, γνώσεις και προτάσεις πολιτικής που αντιμετωπίζουν καλύτερα τις απειλές και εκμεταλλεύονται ευκαιρίες για ενίσχυση της εθνικής ασφάλειας του Ελληνισμού.

*Ο Υποναύαρχος (εα) Δημήτριος Τσαϊλάς ΠΝ δίδαξε επί σειρά ετών στις έδρες Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως καθώς και της Στρατηγικής και Ασφάλειας, σε ανώτερους Αξιωματικούς στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου, είναι μέλος και ανώτερος ερευνητής του Ινστιτούτου για την Εθνική και Διεθνή Ασφάλεια.

Διαβάστε επίσης: Οι εκτιμήσεις και συστάσεις γεωστρατηγικής για το 2022