Η επαναφορά της Τουρκίας λόγω Ιράν

Γράφει ο Αλέξανδρος Νίκλαν
Σύμβουλος Θεμάτων Ασφαλείας 

Τις τελευταίες ημέρες είδαμε πως η Ελλάδα και η δική μας εξωτερική πολιτική μαλάκωσε έναντι της Τουρκίας με «όχημα» για μια ακόμα φορά μια περιβαλλοντική καταστροφή που έπαιξε τον ρόλο της.

Κατά πολλούς ήταν μια στιγμή που εκμεταλλευθήκαμε αλλά δεν θα μπορούσε να είναι η «λυδία λίθος» που θα έλυνε και το πρόβλημα με την γειτονική χώρα.

Με αυτό στο μυαλό και με το δεδομένο πως ακόμα και μετά τις δηλώσεις Τσαβούσογλου και Ακάρ/Ερντογάν πάλι για τη «γαλάζια πατρίδα» και άλλα συναφή, γιατί η Ελλάδα εμμένει σε μια ήπια προσέγγιση;

Τί γνωρίζουν στο ΥΠΕΞ και στο Μαξίμου που δεν ξέρουμε εμείς (και ίσως καλό είναι να μην μάθουμε κιόλας, καθώς δεν ξέρω αν είμαστε ικανοί ως πολίτες να το διαχειριστούμε.)

Δεν είναι το θέμα του Αιγαίου και των κοιτασμάτων. Αυτό είναι η βιτρίνα, καθώς ακόμα και τώρα ούτε εμείς, ούτε η Τουρκία έχουμε ικανότητα εξόρυξης και εκμετάλλευσης τους, ενώ και οι ικανοί για κάτι τέτοιο σε χώρες όπως Ρωσία, ΗΠΑ και γενικά μέλη του ΟΠΕΚ δεν δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον λόγω υπέρογκου κόστους αλλά και άλλων συμφερόντων (ενεργειακών). Οπότε;

Εδώ ίσως έχει σημασία μια σειρά δεδομένων αλλά και μερικές αποκαλύψεις που έκανε ο πρώην επικεφαλής του State Department Μάικ Πομπεο στο πρόσφατο βιβλίο του με τίτλο «Never Give an Inch: Fighting for the America I Love».

Σε αντίθεση λοιπόν με ό,τι πιστεύουμε εμείς, δεν είμαστε το κέντρο του κόσμου, όπως φυσικά δεν είναι το κέντρο του κόσμου και η Τουρκία. Είμαστε όμως «χρήσιμα γρανάζια» σε παιχνίδια ισχυρότερων έναντι κρατών που ενοχλούν πολλούς.

Όλος ο Κόλπος, λοιπόν, το Ισραήλ, η Ρωσία, η Κίνα και οι ΗΠΑ φυσικά έχουν αντικρουόμενα συμφέροντα στην περιοχή της Μέσης Ανατολής και ιδίως στο Ιράν. Μια χώρα η οποία από το 2015 και μετά με την συμφωνία για τα πυρηνικά και μετέπειτα με τις κυρώσεις από τις ΗΠΑ δείχνει να βρίσκεται στο κέντρο των πολιτικών όλων των παραπάνω παικτών.

Οι ΗΠΑ ζητάνε τον αποκλεισμό και περιορισμό του Ιράν λόγω παροχής ενέργειας σε Κίνα αλλά και επειδή αποτελεί εν δυνάμει απειλή για τη Μ.Ανατολη (Ισραήλ) και τον Κόλπο (Σ.Αραβία και Υεμένη να θυμίσω- σημείωση: η πρόσφατη εξομάλυνση των σχέσεων Ιράν Σαουδικής Αραβίας με τη σφραγίδα της Κίνας  έχει προβληματίσει ιδιαίτερα τις ΗΠΑ). Παράλληλα, η ενδυνάμωση της Χεζμπολάχ και των ομάδων της Με τρομοκρατικά πλέον χτυπήματα αποτελεί μεγάλο αγκάθι.

Οπότε και για να μην γράφονται σεντόνια, οι ΗΠΑ-Σ.Αραβια/ΗΑΕ και Ισραήλ θεωρούν πως πρέπει να λειτουργήσουν περιοριστικά με κάθε μέσο ενάντια του και ειδικά λόγω του πυρηνικού προγράμματος που ποτέ δεν σταμάτησε στο Ιράν, όπως έδειξαν και τα στοιχεία του ΙΑΕΑ.

Η Τουρκία τώρα είναι ουσιαστικά η «χώρα ανταγωνιστής» του Ιράν. Οι σχέσεις των δύο χωρών είναι ανταγωνιστικές και σε πολλά σημεία εχθρικές (βλ. Συρία και Ιράκ) παρά το γεγονός ότι και οι δυο ανήκουν στο τρίγωνο Μόσχας- Άγκυρας-Τεχεράνης, στο οποίο το Κρεμλίνο προσπαθεί να εντάξει και τη Δαμασκό ώστε να ξεπεραστούν οι όποιες διαφορές. Είναι δεδομένο, λοιπόν, πως τόσο λόγω θέσης όσο και λόγω στρατιωτικής διαθεσιμότητας, η Τουρκία είναι η χώρα που οι ΗΠΑ επιζητούν να ενταχθεί απέναντι στο Ιράν.

Η στάση του Ερντογάν να κινηθεί προς την Ρωσία και, κατ’ επέκταση προς το Ιράν, σε μια ιδιότυπη συμμαχία προφανώς ενόχλησε και έφερε τη δική μας χώρα στο προσκήνιο ως προπύργιο δράσης και σταθερότητας στην ευρύτερη περιοχή, αλλά από την αμερικανική οπτική  δεν αρκεί. Είμαστε όμως ένας μοχλός πίεσης προς την Τουρκία,  κάτι που ήδη φάνηκε και κυρίως χρησιμοποιήθηκε. Ενδεχομένως, αυτή ακριβώς η πίεση να έχει φέρει και ρήγματα με την σύμπραξη Ρωσίας Τουρκίας, καθώς ο Ερντογάν δεν έχει βρει τα ανταλλάγματα που θα ήθελε από τον Πούτιν, ενώ δέχεται πλέον και πιέσεις εξαναγκασμού από το Κρεμλίνο οι οποίες δεν του αρέσουν καθόλου (δηλώσεις περί S400 προ μηνών για μη παράδοση τεχνογνωσίας). Έτσι, θεωρώ βέβαιο πως σύντομα θα δούμε μια μεταστροφή προς ΗΠΑ από την Άγκυρα ( την οποία χρονικά τοποθετώ με το πέρας των εκλογών στη χώρα ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα)

Η δική μας θέση

Ίσως λοιπόν όλα αυτά,τόσο λόγω της καλής σχέσης με το Ισραήλ αλλά και της εξίσου καλής σχέσης με τις ΗΠΑ να έχουν διαμηνυθεί ή έστω φανεί στο δικό μας ΥΠΕΞ και για αυτό προσπαθούν να φέρουν ισορροπία για την επόμενη μέρα. Ίσως επίσης για αυτό και η χώρα μας να μην είναι πλέον «άβατο» τρομοκρατικών επιθέσεων με στήριξη από τους «Φρουρούς της Επανάστασης» του Ιράν όπως είδαμε πρόσφατα.

Όλο το παραπάνω, στηριγμένο μερικώς σε δεδομένα αλλά και με μια συνδυαστική σκέψη, κατά την προσωπική μου εκτίμηση  έχει μια βάση και δικαιολογεί πολύ πιο λογικά τη στάση του ΥΠΕΞ μας, παρά μια προσπάθεια συνεκμετάλλευσης κοιτασμάτων στην περιοχή μας, που όμως δεν έχει τραβήξει μεγάλο ενδιαφέρον πέρα από κάποιες έρευνες.

Ένα ακόμα δεδομένο που στηρίζει όλα αυτά είναι ο αποκλεισμός σε σημείο εχθρικότητας από τις ΗΠΑ με κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ το 2015 και ύστερα (επί Τραμπ ειδικά), αφού η τότε κυβέρνηση είχε ανοίξει καλές σχέσεις με το Ιράν ενώ είχε αρκετά άσχημη στάση με το Ισραήλ.

Για μένα αυτό ως μεταστροφή και επόμενη κατάσταση θα επιβεβαιωθεί ως εικόνα, αν όντως δούμε την Τουρκία μετά τις εκλογές να στρέφεται πάλι προς τη Δύση και να ραγίζει το γυαλί με Ρωσία και Ιράν (ίσως με πρόσχημα την Συρία και τον Άσαντ; Ακόμη δεν μπορούμε να το πούμε με βεβαιότητα). Το σημείο αυτό θα είναι κομβικό και πιθανόν να αλλάξει σωρεία ισορροπιών εκ νέου. Ειδικά αν η στάση της Τουρκίας γίνει αρνητική ακόμα περισσότερο προς την Τεχεράνη.

Θα το δούμε.

Τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι μειονότητες της Μέσης Ανατολής