Το δημοσιονομικό έλλειμμα στέλνει τον Ερντογάν στις χώρες του Κόλπου
Το τεράστιο δημοσιονομικό έλλειμμα είναι ένα από τα κύρια ζητήματα που αντιμετωπίζουν ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και το κόμμα του μετά τη νίκη στις πρόσφατες εκλογές.
Με το δημοσιονομικό έλλειμμα να φτάνει στο 10% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος μέχρι το τέλος του έτους, το τουρκικό κοινοβούλιο ενέκρινε συμπληρωματικό προϋπολογισμό, επιτρέποντας πρόσθετες δαπάνες 1,1 τρισεκατομμυρίων τουρκικών λιρών (42 δισεκατομμύρια δολάρια). Αν και αυτό το ποσό υπολείπεται των αναγκών, η κυβέρνηση δεν έχει την πολυτέλεια να ζητήσει περισσότερα λόγω της νομικής υποχρέωσης να αυξήσει εξίσου τα έσοδα. Αντίθετα, το κυβερνών κόμμα ενέκρινε ένα άλλο νομοσχέδιο που θα επέτρεπε στον Ερντογάν να διαθέσει κεφάλαια σε δημόσιους φορείς και να επεκτείνει τα όρια δανεισμού του σε μια κίνηση που η αντιπολίτευση λέει ότι είναι αντισυνταγματική.
Τα δημοσιονομικά ελλείμματα είναι ένας σημαντικός παράγοντας που διέπει τον απείθαρχο πληθωρισμό της Τουρκίας, ο οποίος βρίσκεται στο 38,2% μετά την αύξηση των τιμών σχεδόν 4% σε μηνιαία βάση τον Ιούνιο. Η κυβέρνηση μπορεί να μιλάει για την αντιμετώπιση του πληθωρισμού, αλλά με τις τοπικές εκλογές να πλησιάζουν τον Μάρτιο του 2024, είναι απρόθυμη να προχωρήσει στην πλήρη εφαρμογή αντιπληθωριστικών μέτρων για την ψύξη της οικονομίας. Τέτοια αντιδημοφιλή βήματα θα εξεταστούν μόνο μετά τις κάλπες ώστε να εξασφαλιστεί η νίκη των εκλεκτών του Ερντογάν και στην τοπική αυτοδιοίκηση.
Καθώς οι τιμές συνεχίζουν να αυξάνονται, η Άγκυρα προσπάθησε να ηρεμήσει το εκλογικό σώμα με αυξήσεις στους μισθούς, δεσμευόμενη ότι «δεν θα αφήσει τον πληθωρισμό να συντρίψει τον λαό». Αυτή, ωστόσο, είναι μια συνταγή για έναν φαύλο κύκλο που μόνο βαθαίνει τις οικονομικές αδυναμίες.
Ο αρχικός προϋπολογισμός του 2023 προέβλεπε δαπάνες 4,5 τρισεκατομμυρίων λιρών (172 δισεκατομμύρια δολάρια) και έλλειμμα 661 δισεκατομμυρίων λιρών (25,3 δισεκατομμύρια δολάρια). Αλλά οι δαπάνες της κυβέρνησης που επικεντρώθηκαν στις εκλογές οδήγησαν σε κατάρρευση του προϋπολογισμού, που επιδεινώθηκε από τους δύο γιγάντιους σεισμούς που κατέστρεψαν τις νότιες περιοχές της χώρας τον Φεβρουάριο. Το δημοσιονομικό έλλειμμα ξεπέρασε τα 263 δισεκατομμύρια λίρες (10 δισεκατομμύρια δολάρια) τους πρώτους πέντε μήνες του έτους, που αντιστοιχεί στο 40% του κενού που είχε προβλέψει η Άγκυρα για ολόκληρο το έτος, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία. Η καταστροφή, η οποία στοίχισε περισσότερες από 50.000 ζωές και κατέστρεψε περίπου 650.000 κτίρια, κατέστησε αναπόφευκτη την ανάγκη για συμπληρωματικό προϋπολογισμό, ιδίως δεδομένων των δαπανών που απαιτούνται για τις ανάγκες στέγασης. Σύμφωνα με το νομοσχέδιο για τον πρόσθετο προϋπολογισμό, το 44% των πρόσθετων κονδυλίων θα διατεθεί σε προγράμματα που σχετίζονται με τον σεισμό.
Η πτώση της λίρας από τις εκλογές του Μαΐου συνέβαλε επίσης στο αυξανόμενο δημοσιονομικό κενό. Στο πλαίσιο ενός καθεστώτος καταθέσεων που σχεδιάστηκε για να περιορίσει τη δολαριοποίηση και να ενθαρρύνει τις καταθέσεις σε λίρες, το Υπουργείο Οικονομικών και η κεντρική τράπεζα αποζημίωσαν τους καταθέτες για την υποτίμηση του νομίσματος εκτός από τους τόκους που πληρώνουν οι τράπεζες. Η λίρα έχει χάσει το 23% της αξίας της από τα τέλη Μαΐου, επιβαρύνοντας το κόστος. Το νέο νομοσχέδιο θα επιτρέψει στην κεντρική τράπεζα να πληρώσει όλες τις αποζημιώσεις και θα απαλλάξει τον προϋπολογισμό από τη βαριά επιβάρυνση του συστήματος.
Παρόλα αυτά, η κυβέρνηση εξακολουθεί να φαίνεται ότι χρειάζεται επιπλέον 2 τρισεκατομμύρια λίρες (76 δισεκατομμύρια δολάρια) για να δαπανήσει μέχρι το τέλος του έτους. Σύμφωνα με την τουρκική νομοθεσία, ένας συμπληρωματικός προϋπολογισμός απαιτεί από την κυβέρνηση να περιγράψει ισοδύναμα έσοδα 2 τρισεκατομμυρίων λιρών και να διατηρήσει το αρχικό δημοσιονομικό έλλειμμα των 661 δισεκατομμυρίων λιρών. Ανήμπορη να δεσμευτεί να συγκεντρώσει τόσα πολλά έσοδα παρά την αύξηση μιας σειράς φόρων και τελών την περασμένη εβδομάδα, η κυβέρνηση αρκέστηκε σε μια συμπληρωματική πρόταση προϋπολογισμού 1,1 τρισεκατομμυρίων λιρών (42 δισεκατομμύρια δολάρια), ελπίζοντας να γεφυρώσει το χάσμα με άλλα μέσα. Το νομοσχέδιο που ψηφίστηκε από το κοινοβούλιο περιλαμβάνει διατάξεις που εξουσιοδοτούν τον Ερντογάν να εκταμιεύει κεφάλαια σε δημόσιους φορείς και να αυξάνει τα όρια δανεισμού της προεδρίας. Ως εκ τούτου, ο Ερντογάν θα είναι σε θέση να καλύψει χορηγήσεις ύψους 794 δισεκατομμυρίων λιρών (30 δισεκατομμύρια δολάρια) μέσω δανεισμού. Η αντιπολίτευση έχει εγείρει έντονες αντιρρήσεις για το νομοσχέδιο με το σκεπτικό ότι παραβιάζει την εξουσία του κοινοβουλίου για τον προϋπολογισμό. Η νομοθεσία είναι πιθανό να καταλήξει στο Συνταγματικό Δικαστήριο.
Με τα μέτρα αντιμετώπισης να αναβάλλονται, ο πληθωρισμός είναι πιθανό να φτάσει στο 56% μέχρι το τέλος του έτους, σύμφωνα με ειδικούς. Στην οικονομία της Τουρκίας που εξαρτάται από τις εισαγωγές, οι αυξανόμενες τιμές συναλλάγματος αντιπροσωπεύουν μια σημαντική κινητήρια δύναμη του πληθωρισμού. Καθώς τα έσοδα από τις εξαγωγές και τον τουρισμό υπολείπονται της κάλυψης των εισαγωγών, το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών της χώρας διευρύνθηκε σε σχεδόν 8 δισεκατομμύρια δολάρια τον Μάιο και 60 δισεκατομμύρια δολάρια σε 12 μήνες.
Για να καλύψει το κενό, η Τουρκία χρειάζεται να προσελκύσει ξένα κεφάλαια. Όμως, παρά τον διορισμό ενός νέου επικεφαλής της οικονομίας και ενός νέου διοικητή της κεντρικής τράπεζας μετά τις εκλογές, η Άγκυρα δεν έχει μέχρι στιγμής εμπνεύσει εμπιστοσύνη στους δυτικούς επενδυτές και φαίνεται να εναποθέτει ελπίδες στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και σε άλλες πλούσιες μοναρχίες του Κόλπου. Ο υπουργός Οικονομικών Μεχμέτ Σίμσεκ πραγματοποίησε συνομιλίες στη Σαουδική Αραβία, το Κατάρ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα τις τελευταίες εβδομάδες, ανοίγοντας το δρόμο για την επίσκεψη του Ερντογάν στις πρωτεύουσές τους, στο πλαίσιο μιας περιφερειακής περιοδείας που θα περιλαμβάνει και τις τρεις χώρες και η οποία ξεκινάει από σήμερα Δευτέρα και θα ολοκληρωθεί την Τετάρτη. Μετά τη συνάντησή του με τον Σίμσεκ στο Ριάντ αργά την Τετάρτη, ο υπουργός Οικονομικών της Σαουδικής Αραβίας Μοχάμεντ Αλ Τζαντάν είπε ότι οι δύο υπουργοί συζήτησαν τρόπους για την ενίσχυση της οικονομικής και χρηματοοικονομικής συνεργασίας μεταξύ Τουρκίας και Σαουδικής Αραβίας. «Συζητήσαμε μεθόδους και ευκαιρίες συνεργασίας και τομείς ανάπτυξης χρηματοοικονομικών και οικονομικών σχέσεων μεταξύ των δύο φίλων χωρών», έγραψε στο Twitter.
«Κατά τη διάρκεια της επίσκεψής μας, θα έχουμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε προσωπικά την υποστήριξη που θα παρέχουν αυτές οι χώρες στην Τουρκία. Έχουν ήδη εκφράσει ότι ήταν έτοιμοι να κάνουν σοβαρές επενδύσεις στην Τουρκία κατά τις προηγούμενες επαφές μου», δήλωσε ο Ερντογάν την προηγούμενη εβδομάδα στον τουρκικό Τύπο.
Η Άγκυρα δεν έχει ακόμη ξεκαθαρίσει ποιες οικονομικές συμφωνίες υπάρχουν, αλλά σύμφωνα με ανώνυμους αξιωματούχους που επικαλέστηκε το Bloomberg την περασμένη εβδομάδα, η κυβέρνηση στοχεύει να προσελκύσει 25 δισεκατομμύρια δολάρια σε επενδύσεις από τον Κόλπο μέσω διαφόρων τρόπων, συμπεριλαμβανομένων ιδιωτικοποιήσεων και εξαγορών.
Στο μεταξύ την προηγούμενη εβδομάδα, ο υπουργός Εμπορίου της Τουρκίας Όμερ Μπόλατ συναντήθηκε επίσης με τον υπουργό Στέγασης της Σαουδικής Αραβίας Majid Al-Hogail στην Κωνσταντινούπολη στο περιθώριο του Τουρκο-Σαουδικού επιχειρηματικού φόρουμ. Στην ομιλία του προς τους Τούρκους και Σαουδάραβες επιχειρηματίες, ο Μπόλατ είπε ότι οι δύο χώρες προσπαθούν να αυξήσουν τον όγκο του εμπορίου μεταξύ τους στα 10 δισεκατομμύρια δολάρια. Αυτή τη στιγμή ανέρχεται στα 6 δισεκατομμύρια δολάρια.
Το κρατικό πρακτορείο Anadolu της Τουρκίας ανέφερε ότι περισσότερες από δώδεκα συμφωνίες υπογράφηκαν μεταξύ τουρκικών και σαουδαραβικών εταιρειών στο περιθώριο του συγκεκριμένου επιχειρηματικού φόρουμ.
Αλλά εάν η Τουρκία περιορίσει τις προσπάθειές της στον Κόλπο, θα πρέπει να αντιμετωπίσει την αυξανόμενη κρίση συναλλάγματος και τις αυξανόμενες τιμές συναλλάγματος στο εγγύς μέλλον.
Η λίρα παραμένει υπό πίεση εν μέσω των αναγκών των εισαγωγέων σε ξένο συνάλλαγμα, των βραχυπρόθεσμων υποχρεώσεων του εξωτερικού χρέους της χώρας και της τάσης των ντόπιων να την εγκαταλείψουν. Η συνεχιζόμενη πτώση του νομίσματος σημαίνει ότι το κόστος των υλικών που βασίζονται στις εισαγωγές, κυρίως των καυσίμων, αυξάνεται συνεχώς, τροφοδοτώντας τον πληθωρισμό του. Σε ανησυχητικό μήνυμα, οι τιμές παραγωγού αυξήθηκαν 6,5% σε μηνιαία βάση τον Ιούνιο, με τον κινητό μέσο όρο 12 μηνών να ξεπερνά το 86,5%.
Τα παραπάνω συμβαίνουν ενώ στην Ουάσινγκτον αυτή την εβδομάδα ξεκινάει η συζήτηση για το ζήτημα των F-16. Οι πληροφορίες θέλουν την κυβέρνηση Μπάιντεν να εξετάζει τη πώληση των F-16 στην Τουρκία, αλλά το ζήτημα δεν έχει τελειώσει διότι πρέπει να υπάρξουν συγκεκριμένοι όροι στη συμφωνία πώλησης καθώς στο Κογκρέσο δεν υπάρχει εμπιστοσύνη στην Τουρκία και πώς θα τα χρησιμοποιήσει (αναφέρεται η επιθετική στάση της Άγκυρας απέναντι στη χώρα μας αλλά και απέναντι στους Κούρδους της Συρίας).
