Εθνικισμός και Οικουμενικότητα σε ισοζύγιο

Μόνο που όλα αυτά δείχνουν να αποτυγχάνουν για ένα πολύ απλό λόγο τον οποίο πρώτοι οι Richelieu και Bismarck κατανόησαν. Ένα σύνολο αιτιών που χρησιμοποίησε και ο Kissinger και έδωσε αυτοκρατορική ισχύ στις ΗΠΑ μέσα σε μόλις δύο δεκαετίες από την έναρξη της θητείας του σαν πολιτικός αξιωματούχος.

Πρόκειται φυσικά για το νόμο της ισχύος βασισμένος στην σκέψη του Θουκυδίδη. Όσο και αν φαίνεται απωθητικό για αρκετούς, η αλήθεια είναι πώς εξακολουθεί ο πλανήτης σήμερα να κινείται πάνω σε αυτό το δόγμα που αναφέρει πολύ απλά και σε ελεύθερη μετάφραση πώς 

«Ο ισχυρός προχωρά όσο του επιτρέπει η δύναμη του και ο αδύναμος υποχωρεί όσο του επιβάλλει η αδυναμία του»

Βάσει αυτού αλλά και του γνωμικού του Churchill ότι τα κράτη έχουν μόνο συμφέροντα, είναι προφανώς εύκολο να διαπιστώσει κάποιος πώς είναι μάλλον αδύνατον να μιλάμε για μια οικουμενική διακυβέρνηση εις βάρος του διαφοροποιού εθνικού στοιχείου και προς όφελος μιας ουτοπικής οικουμενικότητας. Ειδικά όταν αυτό σαν ανθρώπινο διαφορετικό στοιχείο υπάρχει εδώ και χιλιάδες χρόνια, ενώ μετράει περίπου 4 αιώνες και από την εποχή που επισημοποιήθηκε με την μορφή κρατών από τις συμφωνίες που οδήγησαν στην συνθήκη της Βεστφαλίας.

Παράλληλα, υπάρχει και μια υποβόσκουσα διαμάχη που βασίζεται πάνω σε πολιτισμικά στοιχεία και έχουν ρίζα σε ιδεολογικό πυρήνα ο οποίος ανέκαθεν υπήρξε καθοριστικός για την ιστορία του πλανήτη σε σχέση με κάθε ανθρώπινη ομάδα ανά γεωγραφική περιοχή.

Παράλληλα, το θρησκευτικό στοιχείο από αρχαιοτάτων χρόνων καθόριζε την πορεία συγκρούσεων στον πλανήτη, ειδικά από την παρακμή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και έπειτα. Οι θρησκευτικοί πόλεμοι (ή καλύτερα η γεωθρησκεία ως όπλο της γεωπολιτικής και της ασφάλειας) αποτελούσαν πάντα το σημείο αναφοράς, ειδικά στην Ευρώπη και γενικότερα στη περιοχή της Ευρασίας και ειδικότερα στα Βαλκάνια. Ας μην ξεχνάμε πώς οι «Θεοί» της κάθε ανθρώπινης ομάδας ανά γεωγραφική περιοχή καθόριζαν την καθημερινότητα, τον τρόπο σκέψης και την αντίληψη πολλών πραγμάτων. Από το Δωδεκάθεο ως τον Χριστιανισμό και το Ισλάμ, η χρησιμοποίησή τους απο διάφορους ηγέτες, οδηγούσε σε συμμαχίες και συνεργασίες ή αντίστοιχα σε εξαιρετικά αιματηρούς πολέμους. Ακόμα και ο  Β΄Παγκόσμιος Πόλεμος είχε τέτοια στοιχεία, αφού πολλά από τα θεωρητικά και ιδεολογικά κίνητρα των Ναζί στηρίζονταν στην ανώτερη φυλή των Αρίων.

Η διαμάχη του σήμερα βασίζεται σε μια διασπορά του ισλαμικού στοιχείου η οποία θυμίζει μια νέα επικράτηση του θυμίζοντας την εποχή του Μεσαίωνα. Αυτή τη φορά βέβαια με πιο ήπιο τρόπο (χωρίς πολεμικές συγκρούσεις ή ακόμα και ένα παγκόσμιο πόλεμο δηλαδή) αλλά με τα ίδια σχεδόν αποτελέσματα και τριβές. Μεταναστευτικό, οικονομικός ανταγωνισμός, πολιτισμικές αντιθέσεις, είναι κάποια από τα κύρια στοιχεία που έχουν προέλθει από αυτή την σύγκρουση. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που επισημαίνουν πώς ακριβώς αυτές οι διαφορές είναι και κίνητρα/αιτίες για να δημιουργηθεί μια συνολική κίνηση εναντίον των χωρών του Ισλάμ που δείχνουν (σε αντίθεση με τότε) να μην διαθέτουν ισοδύναμη ισχύ αλλά να έχουν παράδοξες τακτικές με χρήση των αδυναμιών της Δύσης και του πολιτισμού της ως στόχευση από τον δικό τους πολιτισμό που βασίζεται στο Ισλάμ. Μια θρησκεία, δηλαδή που ασκεί τόσο θεϊκή όσο και κοσμική εξουσία. Τα αποτελέσματα αυτών των τακτικών μπορούμε να τα δούμε έντονα σε χώρες της Ασίας και της Ευρώπης (λ.χ. Γαλλία, Σουηδία, Ινδονησία)

Είναι αναπόφευκτο μια τέτοια κίνηση εκ μέρους του ανατολικού κόσμου να προκαλέσει όπως αναγράφει και ο S. Huntigton την οριστική σύγκρουση μεταξύ των δύο στοιχείων πολιτισμού, καθώς η αδράνεια του πιο αδύναμου θα επιφέρει την εφαρμογή του ρητού του Θουκυδίδη υπέρ ισχυρότερου , όπως περιέγραψα παραπάνω. Μια εφαρμογή που πλέον στηρίζεται στην αδυναμίας αντίληψης των δύο πλευρών και στην εμφανή διαφωνία στο αν μπορούν να συνυπάρξουν θεοκρατία (Ισλάμ) και κοσμικό κράτο (Δύση και πολιτικό σύστημα). Μια μάχη χαμένη εκ των προτέρων από την Δύση, διότι κανένα πολιτικό σύστημα δεν μπορεί να καταπολεμήσει μια δογματική ιδεολογία που διαμορφώνει το δικό της σύστημα και λειτουργεί με οδηγό αυτό.

Ως αποτέλεσμα προκαλείται μια φυσιολογική σοβαρή αντίδραση για τους πολίτες των χωρών της Δύσης, οι οποίοι, επειδή ακριβώς δεν βλέπουν ορθές πράξεις και πολιτικές από τις ηγετικές δυνάμεις των κρατών τους που να φέρουν αποτελέσματα προς προστασίας τους, στρέφονται μαζικά και με πολύ γρήγορο ρυθμό στα βασικά στοιχεία δημιουργίας των εθνών τους που διαχρονικά αποτελούν θεμέλια ιδεολογίας, σηκώνοντας σε όλη την Ευρώπη αλλά και στις ΗΠΑ, εθνικά λάβαρα σε κάθε σημείο. Μια αντίδραση που ενμέρει αυξάνει ικανότητα αντίστασης αλλά ταυτόχρονα φθείρει και πολλά πολιτισμικά στοιχεία που δημιουργήθηκαν για την Δύση λόγω της έλλειψης στεγανών όπως αφαιρέθηκαν κατά την πρόοδο των χρόνων. Για πολλούς αναφέρεται ως μια αναγκαία υποχώρηση στον τομέα, καθώς πλέον τίθεται θέμα ύπαρξης της οντότητας της Δύσης στο σύνολο της πολιτισμικά και κοινωνικά έναντι ενός αντιπάλου που δεν ακολουθεί ίδιους κανόνες προσαρμογής και λειτουργικότητας.

Ένα σημαντικό παράδειγμα αποτελεί η Ρωσία η οποία από το 1999 και μετά έχει στραφεί στον πυλώνα της παράδοσης, της θρησκείας και της εθνικής εσωστροφής ως θεμέλιο ισχύος. Τα παραπάνω αποτελούν σημείο αναφοράς για το Κρεμλίνο καθώς στην πραγματικότητα η Ρωσία αντιμετωπίζει αρκετά προβλήματα συνοχής ( και λόγω της  προσπάθειας πολλών γειτονικών κρατων να προσεγγίσουν την Δύση) και χρειάζεται ένα σύνολο αξιών που δεν θα αμφισβητούνται ενώ θα αποτελέσουν και σημείο συσπείρωσης ως κοινό θεμέλιο ισχύος για τους Σλαβόφωνους και όχι μόνο.

Το ερώτημα λοιπόν εδώ είναι το εξής: μπορεί αυτή η εθνική εσωστροφή να δημιουργήσει στρόβιλους και δίνες που θα τραβήξουν και πάλι τη Δύση μέσα σε μια εικόνα προπολεμική η οποία θα σημάνει ένα μεγαλύτερο παγκόσμιο πόλεμο με θρησκευτικό χαρακτήρα; Είναι δηλαδή ένα δηλητήριο ή μια εθνική ανάταση και ανανέωση;

Η απάντηση δεν είναι τόσο εύκολη, ειδικά αν κάποιος διαβάσει ιστορία και διαπιστώσει πώς η απομόνωση σε εθνικό επίπεδο με δογματικό φανατισμό δεν έχει φέρει πάντα τα καλύτερα αποτελέσματα οδηγώντας ακόμα και σε παγκόσμιους πολέμους.

Από την άλλη, ούτε και η προσπάθεια της «βαβελ-οποίησης» ( όπως θα μπορούσε να ειπωθεί η πολυπολιτισμικότητα) του πλανήτη κάτω από μια παγκόσμια ηγεσία με θεσμούς και συλλεκτικές εξουσίες μπόρεσε να σταθεί. Λογικό και αυτό, αφού μιλάμε για έθνη με χιλιάδες χρόνια ιστορίας και διαφορές πάσης φύσεως.

Προσθετικά όλων αυτών υπάρχει πάντα και το θέλγητρο της απόλυτης δύναμης έναντι των άλλων και το ερώτημα του ποιο έθνος θα κινεί τα νήματα. Ας μην ξεχνάμε πώς κανένα έθνος δεν έπεισε για τις αγαθές προθέσεις του να οδηγήσει τον κόσμο με ειρήνη και τάξη. Πέρσες, Έλληνες, Ρωμαίοι, Βυζαντινοί, Τούρκοι, Άραβες, Βρετανοί, Γερμανοί, Σοβιετικοί, Αμερικανοί, όλοι μιλούσαν με λόγια θερμά για την παγκόσμια ειρήνη, αλλά προφανώς ενδόμυχα επιθυμούσαν μέσω αυτής την εφαρμογή του δόγματος του Θουκυδίδη. Με άλλα λόγια ειρήνη μέσω εφαρμογής της βίας έναντι όσων δεν θα αποδεχόντουσαν την ηγεσία των ισχυρών. Μια «συμμαχία» υπό ισχυρή ηγετική δύναμη. Κάτι όμως που δεν μπορεί να συμβεί καθώς η ανθρωπότητα έχει διαφορές ιστορικά, πολιτισμικά, υπαρξιακά ακόμα και θρησκευτικά.

Διαβάζοντας ακόμα και σήμερα αρκετούς διπλωμάτες και πολιτικούς διαπιστώνεις αυτή την αγκύλωση της μονοδιάστατης αντιμετώπισης των πολιτικών καταστάσεων στον πλανήτη.

Μια Ν.Τ.Π ή μια καθαρά εθνική και απομονωμένη στάση κάθε κράτους έναντι όλων με βάση το σκεπτικό στο σύμφωνο της Βεστφαλίας;

Στον πλανήτη του 21ου αιώνα δεν μπορεί να γίνει ούτε το ένα ούτε το άλλο. Θεωρητικά μια δημιουργία από οικουμενικές αρχές δεν μπορεί να υπάρξει όσο ισχύει το απόλυτο της οικονομίας ως μέρος ισχύς ενός έθνους-κράτους ή οι εσωτερικές αντιλήψεις ενός ισχυρού έθνους επί των άλλων. Ούτε φυσικά θα ήταν φρόνιμο να κυριαρχήσει και αντίστοιχα το απόλυτο real politic σαν πολιτική μέθοδος, διότι μαθηματικά θα οδηγήσει στο άλλο θεώρημα του Θουκυδίδη με αναφορά στην παγίδα ισχύος και πώς αυτή οδηγεί σε απόλυτη σύγκρουση.

Ο πλανήτης αυτή την στιγμή βρίσκεται σε μια μεταβατική φάση η οποία φαίνεται να δημιουργείται από ανισότητες αλλά και ψευδαισθήσεις για ισότητες και ομοιότητες. Μια αντίληψη που δεν έχει καμία φυσική σύνδεση με τον πραγματικό κόσμο αφού ποτέ και πουθενά στο σύμπαν, όπως το γνωριζουμε, δεν υπάρχει ισότητα ή ομοιότητα μεταξύ δύο υπάρξεων.

Δεν μπορεί να υπάρξει ομαλότητα χωρίς να αναγνωριστεί η διαφορετικότητα αλλά και η θέση ισχύος και ικανότητας του κάθε κράτους. Παράλληλα, δεν μπορεί να υπάρξει και συνέχεια στα κράτη αν δεν λειτουργεί ο αμοιβαίος σεβασμός σε ένα σύστημα που θα μπορεί να δίνει λύσεις διαμορφωμένες προς τα συμφέροντα εκείνων που αφορούν άμεσα και όχι εκείνων που θα τις επιβάλλουν.

Και κάπου εκεί ξεκινάει το πρόβλημα, καθώς κανένα κράτος και καμία δύναμη δεν θα συμμετέχει στην λύση προβλήματος μεταξύ τρίτων χωρίς άμεσο κέρδος/συμφέρον. Το βιώνουμε ήδη σε Συρία, Ιράκ, Λιβύη, ακόμα και στην περίπτωση της χώρας μας στο Αιγαίο. Η περίπτωση της Ουκρανίας μπορει να φανεί ως μια περίπτωση διαμεσολάβησης τρίτων, όμως επί της ουσίας υπάρχει προφανώς και κέρδος και συμφέρον για τις χώρες που μετέχουν αυτής της σύγκρουσης είτε άμεσα, είτε έμμεσα παρέχοντας στρατιωτική βοήθεια και εξοπλισμό.

Προσωπική πρόβλεψη: Θεωρώ πώς είναι θέμα χρόνου να υπάρξει σύγκρουση και μάλιστα σε παγκόσμιο επίπεδο, αν δεν διαπιστωθεί πώς η αναγνώριση της διαφορετικότητας είναι η αρχή της συνεργασίας και της ικανοποίησης συνθηκών ομαλότητας. Παράλληλα, όταν και αν αυτό το ιδεατό σενάριο γίνει πραγματικότητα, τότε και μόνο τότε θα πρέπει θεσμοί και συλλογικά όργανα να λειτουργήσουν προστατευτικά έναντι κάθε κακόβουλου και επίδοξου τυράννου που θα θελήσει να επαναφέρει την «Αρχή του Ενός» στην εξουσία εις βάρος όλων με όχημα μια τύποις οικουμενική διαχείρισης εξουσίας στον πλανήτη.

Συνοπτικά και χωρίς επίλογο μιας και ζούμε στην εποχή των πράξεων:

1. Η ΕΕ χρειάζεται να αναγνωρίσει τη διαφορετικότητα των χωρών και να προσαρμόσει πολιτικές αντίστοιχα, πρωτίστως για τα κράτη μέλη της και μετά για τον υπόλοιπο κόσμο. Αν αποτύχει να το εφαρμόσει, τότε είναι θέμα χρόνου η διάλυση της.

2. Οι ΗΠΑ πρέπει να αντιληφθούν πώς η Ευρώπη είναι μια διαφορετική οντότητα με άλλο πολιτισμικό και ιστορικό υπόβαθρο και δεν ασπάζεται την μεθοδολογία και το σύνταγμα της ανεξαρτησίας της αστερόεσσας. Ας μην ξεχνάμε πώς η Ευρώπη είναι η ίδια δύναμη με Ισπανία, Γαλλία και Βρετανία διαδοχικά,  που υποχρέωσε τις ΗΠΑ να κάνουν πόλεμο για την ανεξαρτησία τους. Δεν έχει αλλάξει κάτι από τότε. Η Ευρώπη λειτουργεί με γνώμονα το κρατικό συμφέρον κάθε χώρας παρά την φαινομενική ένωση κάτω από μία γραφειοκρατική έδρα στις Βρυξέλλες.

3. Η Ρωσία για να λειτουργήσει ισότιμα πρέπει να σταματήσει να συμπεριφέρεται και σαν παρίας. Ο τσαμπουκάς και η χειραγώγηση όπως επέβαλε η Σχολή των Τσάρων μαθηματικά θα την οδηγήσει σε προβλήματα, ειδικά μόλις αποχωρήσει ο Putin όπως έγινε και στην περίπτωση της Γερμανίας με τον Bismarck. Η ηγεσία της Ρωσίας ειναι προσωποπαγής διαχρονικά και κάθε φορά που άλλαζε το κυρίαρχο πρόσωπο, οι αναταράξεις ήταν πολλές. Ειδικά τώρα με την διεξαγωγή του πολέμου της Ουκρανίας.

4. H Κίνα για να μπει στο σύστημα της Δύσης πρέπει να μάθει να μετέχει και όχι απλά να κερδίζει από συνεργασίες. Πρέπει να δημιουργήσει σχέσεις με τα έθνη κράτη η οποία θα ενισχυθεί από αμφίδρομο σεβασμό. Παράλληλα, η εμφάνιση της οικονομικής αδυναμίας της με την κατάρρευση των κρυπτονομισμάτων και των κατασκευαστικών εταιριών σε συνδυασμό με την αυταρχική επιβολή εσωτερικά αυτής, μάλλον απωθεί παρά προσελκύει.

5. Το Ισλάμ: Το πρόβλημα εδώ είναι η άμεση σύνδεση της συγκεκριμένης θρησκείας με την κοσμική εξουσία και ο τρόπος που (δεν) έχει αφομοιωθεί από τις τοπικές κοινωνίες ως μέρος της καθημερινότητας και της πολιτικής ζωής στην Δύση αλλά και σε κάποιες χώρες της Ανατολής και της Ασίας. Δεν νομίζω ότι υπάρχει περιθώριο αλλαγής σε σύντομο χρονικό διάστημα και κάθε ελπίδα για το αντίθετο προδίδει αφέλεια. Έχουμε ιστορικά μαθήματα που έδειξαν τί συνέβη στο παρελθόν με το Ισλάμ και τί γίνεται όταν ο φανατισμός και ο δογματισμός μπερδεύονται με την κοσμική εξουσία. Προς το παρόν, εκτιμώ ότι το καλύτερο που μπορεί να συμβεί, τουλάχιστον για τους εισερχόμενους μουσουλμάνους στην Δύση, είναι να αποδεχτούν το δικό μας πιστεύω που αναφέρει «τα του Καίσαρι τω Καίσαρι» υπακούοντας στους κοσμικούς νόμους όσον αφορά το κράτος και εκείνους της πίστης τους για το άτομο τους, στο όριο που να μην παραβιάζουν τον κοσμικό νόμο. Ειδάλλως να αποβάλλονται με συνοπτικές διαδικασίες, κάτι που αρκετές χώρες το πραγματοποιούν ήδη.

6. Οικουμενική κυβέρνηση / ‘Ενωση: O πλανήτης δεν είναι έτοιμος για μια οικουμενική κυβέρνηση, ανεξάρτητα αν κάποιοι το θεωρούν ως προοδευτική πράξη (που δεν είναι). Όποια προσπάθεια γίνεται για να επιβληθεί με οικονομικά και πολιτικά μέσα, μόνο το αντίθετο αποτέλεσμα θα φέρει. Αντίθετα, θα οδηγήσει σε μια επιτάχυνση της όξυνσης εσωστροφής προς εθνική απομόνωση. Το καρότο και μαστίγιο δεν έχουν εφαρμογή πλέον εδώ. Πρέπει να αλλάξουν πολλά βασικά πράγματα πρώτα, όπως η ορθή αντιμετώπιση της διαφορετικότητας των εθνών κρατών με σεβασμό. Όσο αυτό δεν γίνεται, τόσο το πρόβλημα θα μεγαλώνει. Η παραβολή επίσης της Βαβέλ είναι ένα ακόμα σημείο αναφοράς προς μελέτη.