Το πολύ παλιό παιχνίδι της Μόσχας με τους Ισλαμιστές

Isabelle Lasserre
Le Figaro

Ενώπιον των Δυτικών ο Βλαντιμίρ Πούτιν παρουσιάζεται πάντα ως κάποιος που μάχεται ακούραστα ενάντια στην ισλαμιστική τρομοκρατία. Ήταν ο πρώτος που τηλεφώνησε στον Τζορτζ Μπους μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001. Προσεταιρίστηκε μέρος της ευρωπαϊκής δεξιάς στιγματίζοντας την μαζική μετανάστευση που είχε γίνει ανεξέλεγκτη στη Γηραιά Ήπειρο. Αλλά όλα αυτά ήταν απλώς ένα διπρόσωπο παιγνίδι. Η Σοβιετική Ένωση, όπως και η Ρωσία του Πούτιν πάντα είχαν αμφίσημη στάση σε σχέση με τα ισλαμιστικά κινήματα και τις τρομοκρατικές ομάδες.

Ο κατάλογος των παραδειγμάτων είναι τόσο μεγάλος που προβληματίζει για τον ρόλο των ρωσικών αρχών στα γεγονότα που έλαβαν χώρα στο μουσουλμανικό Νταγκεστάν. Σε αυτήν την εξαιρετικά επιτηρούμενη περιοχή όπου η Μόσχα τιμωρεί τους αντιπάλους της για την παραμικρή κριτική κατά της κυβέρνησης που δημοσιεύεται στα κοινωνικά δίκτυα, «είναι δύσκολο να πιστέψουμε ότι τέτοιες βίαιες διαδηλώσεις θα μπορούσαν να είχαν οργανωθεί στην αυτόνομη ρωσική δημοκρατία χωρίς τη συγκατάθεση των κυβερνώντων» εξηγεί η Φρανσουάζ Τομ, ιστορικός και ειδικός στη Ρωσία. Ενώ οι διαδηλώσεις συνήθως απαγορεύονται στη Ρωσία, την Κυριακή είδαμε υποστηρικτές της Χαμάς να ζητούν τον θάνατο των Εβραίων στο κέντρο της Μόσχας…

Χρηματοδότηση εξτρεμιστών στην Τσετσενία

Ο Βλαντιμίρ Πούτιν ανέβηκε στην εξουσία παίζοντας το χαρτί των ισλαμιστών. Οι επιθέσεις του 1999 στη Μόσχα, που αποδίδονται στους Τσετσένους αλλά αναμφίβολα οργανώθηκαν από την FSB, τον απόγονο της KGB, στη συνέχεια η εισβολή στο Νταγκεστάν των τσετσένων ηγετών, που πιθανώς χειραγωγούμενων από τον ολιγάρχη Μπόρις Μπερεζόφσκι, του επέτρεψαν να ξεκινήσει τον δεύτερο πόλεμο εναντίον του Γκρόζνι.

Αλλά ο προκάτοχός του, Μπόρις Γέλτσιν, είχε επίσης χρησιμοποιήσει ισλαμιστές στη σύγκρουση της Τσετσενίας εισάγοντας μέσω της Μόσχας όπου τους περίμενε μία βίζα, ισλαμιστές από τις χώρες του Κόλπου στη μικρή δημοκρατία του σουφικού Ισλάμ του Καυκάσου. Εκείνη την εποχή, το Κρεμλίνο ήθελε να κόψει κάθε δυτική υποστήριξη προς τους Τσετσένους στην αρχή, καθιστώντας τους αποσυνάγωγους. «Μετριοπαθείς όπως ο Πρόεδρος Μασχάντοφ περιθωριοποιήθηκαν και εξοντώθηκαν προς όφελος εξτρεμιστών όπως ο Μπασάγιεφ, οι οποίοι έπαιρναν όλο και περισσότερη ισλαμιστική χροιά», συνεχίζει η Φρανσουάζ Τομ.

Ο πρώην πρόεδρος Μασχάντοφ έλεγε τότε ότι ήταν πεπεισμένος ότι ορισμένοι ολιγάρχες που περιέβαλλαν τον Γέλτσιν έλεγχαν και χρηματοδοτούσαν τους τζιχαντιστές στην Τσετσενία, μέσω της FSB και της GRU (στρατιωτικές υπηρεσίες πληροφοριών). Κάποιοι, όπως ο Αμερικανός δημοσιογράφος Πωλ Κλέμπνικοφ, ισχυρίστηκαν ακόμη και ότι οι απαγωγές προσωπικοτήτων στην Τσετσενία «αποτελούσαν μέρος της ρωσικής κρατικής πολιτικής», με σκοπό, μέσω ενός συστήματος λύτρων, να χρηματοδοτήσουν εξτρεμιστικά στοιχεία στην Τσετσενία για να απομονώσουν τη χώρα και να καταστρέψουν την εικόνα της στο εξωτερικό.

Χρήσιμοι φίλοι

Πριν από το ξέσπασμα του νέου πολέμου μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς, η Τσετσενία και το Νταγκεστάν παρείχαν ενισχύσεις στον ρωσικό στρατό για την εισβολή του στην Ουκρανία. Τα στρατεύματα του τσετσένου δικτάτορα Καντίροφ, στον οποίο ο Βλαντιμίρ Πούτιν επέτρεψε να επιβάλει το νόμο της σαρίας στον λαό του, είχαν ήδη σπείρει τον τρόμο στο Ντονμπάς το 2014.

Τον Απρίλιο του 2021, η Ρωσία επαναπάτρισε 34 ορφανά από Καυκάσιους εθελοντές Daesh που σκοτώθηκαν στη Συρία, κατόπιν αιτήματος των αρχών στην Τσετσενία και στο Νταγκεστάν. Λέγεται επίσης, σε ενημερωμένους κύκλους, ότι οι ρωσικές υπηρεσίες ήταν αυτές που επέτρεψαν στους Τσετσένους να πάνε να πολεμήσουν στη Συρία, όπου ορισμένοι κατείχαν θέσεις ευθύνης στη στρατιωτική δομή του Ισλαμικού Κράτους στη Ράκα. Επιπλέον, τα ρωσικά χτυπήματα κατά του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία ήταν σχετικά λίγα, καθώς το Κρεμλίνο πάντα θεωρούσε ότι η τρομοκρατική οργάνωση ήταν το καλύτερο χαρτί για να κρατήσει τον Μπασάρ αλ Άσαντ στην εξουσία. Όσο για τους προνομιακούς δεσμούς που διατηρούν οι Ρώσοι ηγέτες με τους Ταλιμπάν, είναι γνωστοί σε όλους.

Η υποστήριξη στις τρομοκρατικές ομάδες, ιδιαίτερα ισλαμιστικές, ήταν ήδη εμφανής κατά τη σοβιετική εποχή, όταν η KGB είχε διεισδύσει σε αυτές και τις χρησιμοποιούσε. Η ΕΣΣΔ, μέσω της GRU, εξόπλιζε και εκπαίδευε τους Παλαιστίνιους και Άραβες τρομοκράτες της PLO, ιδίως μετά τις συμφωνίες του Καμπ Ντέιβιντ, όταν η Μόσχα είχε έρθει σε ρήξη με το Ισραήλ και δημιούργησε το «μέτωπο της άρνησης» εχθρικό προς την ισραηλινο-αιγυπτιακή ειρηνευτική συνθήκη το 1978. «Η σημερινή πολιτική είναι η συνέχεια της σοβιετικής πολιτικής», σημειώνει η Φρανσουάζ Τομ. Ακόμη και τότε, η Μέση Ανατολή ήταν ένα από τα πεδία μάχης του Ψυχρού Πολέμου και η εκμετάλλευση της ισλαμικής ταυτότητας ήταν επίσης ένα μέσο απώθησης και αποδυνάμωσης της Δύσης. «Χθες όπως και σήμερα, το Κρεμλίνο την βλέπει ως έναν τρόπο προώθησης της αντιδυτικής πολιτικής», εξηγεί η Γκάλια Άκερμαν, ιστορικός και διευθύντρια του ιστότοπου Desk Russia.

Νέα ευκαιρία κατά της Δύσης

Όπως η Τουρκία, η Ρωσία παίζει το «ισλαμικό χαρτί» της πολύ πιο εύκολα σήμερα, καθώς έχει σοβαρές συνέπειες στη Δύση. Από τις 7 Οκτωβρίου, η ρωσική κυβέρνηση αρνείται να καταδικάσει τη Χαμάς. Ο Βλαντιμίρ Πούτιν έχει υποστηρίξει, όπως σε ορισμένες σοβιετικές εποχές, τον κρατικό αντισημιτισμό. Ενθάρρυνε την προπαγάνδα υπέρ της Χαμάς στη Μόσχα και τον Βόρειο Καύκασο. Δέχτηκε επίσης αντιπροσωπεία της Χαμάς στη Μόσχα. Ο Πούτιν τρίβει τα χέρια του και χαίρεται για αυτόν τον νέο πόλεμο που του παρέχει μια νέα ευκαιρία στον αγώνα του ενάντια στη Δύση, αποδυναμώνει το στρατόπεδο που υποστηρίζει το Κίεβο και αυξάνει την επιρροή του στις χώρες του νότου.

Πώς θα μπορούσαν τα γεγονότα στο Νταγκεστάν, που σχεδόν εκφυλίστηκαν σε πογκρόμ, να εξυπηρετήσουν τη Ρωσία; Απαξίωση των Νταγκεστανών πριν από μια πιθανή και επερχόμενη επιχείρηση καταστολής; Οι δημοκρατίες του Βορείου Καυκάσου αποσταθεροποιήθηκαν από τον πόλεμο στην Ουκρανία και δημιουργήθηκαν ρεύματα αντίστασης. Ή μήπως, όπως προτείνει η Γκάλια Άκερμαν, είναι μια «προειδοποίηση» προς τους Ρώσους Εβραίους, μια εντολή να «επιλέξουν πλευρές και να απέχουν από την κριτική της Χαμάς»;

Εκτός αν η Μόσχα χρησιμοποιήσει τη Χαμάς για να επιστρέψει στο κέντρο του παιχνιδιού, και να προσφέρει στον κόσμο τις «καλές της υπηρεσίες», όπως έκανε στη Συρία το 2016. Πιστοί στη συνήθεια τους να αντιστρέφουν κατηγορίες, η ρωσική εξουσία και τα μέσα ενημέρωσης κατηγόρησαν τους Ουκρανούς και την Δύση ότι είναι πίσω από τα γεγονότα στο Νταγκεστάν… Αν ο Πούτιν είναι αυτός που άναψε το φιτίλι στον Καύκασο, θα ήταν σε θέση και να το σβήσει;