Μην ξεχνάμε τον Καύκασο

George Friedman
Geopolitical Futures
 

Με όλα αυτά που συμβαίνουν στη Μέση Ανατολή, είναι εύκολο να ξεχάσουμε τι συμβαίνει στον Καύκασο. Όπως είχα γράψει πριν λίγο καιρό, ο πόλεμος της Ουκρανίας προχωρούσε προς τη μη ολοκλήρωσή του και η Ρωσία παραμελούσε τα άλλα σύνορά της (και, ειλικρινά, τον ευρύτερο κόσμο). Η σύγκρουση Αρμενίας-Αζερμπαϊτζάν ήταν ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα.

Η κατάσταση ήταν η εξής: το Αζερμπαϊτζάν και η Αρμενία ήταν εχθροί για αρκετό καιρό, συγκρούονταν κατά διαστήματα για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ, έναν εθνοτικά Αρμενικό θύλακα που βρίσκεται εξ ολοκλήρου εντός της επικράτειας του Αζερμπαϊτζάν, και διεξάγοντας έναν ολοκληρωτικό πόλεμο στην περιοχή μόλις το 2020. Το Αζερμπαϊτζάν είναι η πιο ισχυρή από τις δύο, εν μέρει χάρη στα χρήματα που απέκτησε από τα σημαντικά ενεργειακά της αποθέματα, αλλά η Αρμενία είχε ιστορικά ενισχυθεί από τη ρωσική υποστήριξη. Η Μόσχα βοήθησε ακόμη και στη διαμεσολάβηση της εκεχειρίας που τερμάτισε ονομαστικά τις εχθροπραξίες πριν από τρία χρόνια. Αλλά τα συμφέροντα της Ρωσίας στον Καύκασο  εκτείνονται πολύ πέρα από κάθε υποτιθέμενη πίστη στην Αρμενία. Έκτοτε έχει σπάσει την υποτήριξή της στην Αρμενία και υποστήριζε το Αζερμπαϊτζάν, ώστε να μπορέσει να διατηρήσει τα νότια σύνορά της ασφαλή για να αποκτήσει πρόσβαση σε ορισμένους από τους ενεργειακούς πόρους της χώρας. Αυτό άφησε την Αρμενία χωρίς εξωτερικούς υποστηρικτές για την προμήθεια όπλων. Και τον Σεπτέμβριο, το Αζερμπαϊτζάν ξεκίνησε μια πλήρους κλίμακας εισβολή στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, «κερδίζοντας» ουσιαστικά μια σύγκρουση δεκαετιών.

Φαίνεται ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες παρατήρησαν τη μετατόπιση της Ρωσίας από την Αρμενία στο Αζερμπαϊτζάν και προσπάθησαν να επωφεληθούν ανάλογα. Μαζί με τη Γαλλία, οι ΗΠΑ έχουν δηλώσει ότι θα υποστηρίξουν τη χώρα στρατιωτικά. Η Ουάσιγκτον ήταν ασαφής σχετικά με το τί θα παράσχει, αλλά το σημαντικό εδώ είναι ότι ανακοίνωσε την πρόθεσή της να έχει παρουσία σε μια περιοχή που παραδοσιακά βρίσκεται στη σφαίρα επιρροής της Ρωσίας. Η «απόσπαση» της Ρωσίας είχε υπονομεύσει την επιρροή που είχαν οι ΗΠΑ στο Αζερμπαϊτζάν και, δεδομένης της αδυναμίας της Αρμενίας, ενίσχυσε τη θέση της σε μια περιοχή κρίσιμη για τα συμφέροντά της. Η απάντηση των ΗΠΑ και της Γαλλίας έδωσε στη Ρωσία αυτό ακριβώς που δεν χρειαζόταν: μια πηγή μεγαλύτερης ευπάθειας παρά ελέγχου.

Σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, αυτό θα είναι μέρος των ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων, δημοσίων ή μη, για την Ουκρανία μεταξύ Ουάσιγκτον και Μόσχας. Σε κάθε διαπραγμάτευση, είναι χρήσιμο να κρατάτε χαρτιά που απειλούν έναν αντίπαλο, κάρτες που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να κερδίσετε παραχωρήσεις ή, τουλάχιστον, να κάνετε τον αντίπαλο νευρικό. Δεδομένου ότι ο Καύκασος έχει μεγαλύτερη σημασία για τη Ρωσία παρά για τις ΗΠΑ, η υπόσχεση στρατιωτικής βοήθειας στην Αρμενία δημιουργεί τη δυνατότητα, όσο απομακρυσμένη κι αν είναι, για αμερικανική δράση. Είναι ένα δυνατό παιχνίδι, ειδικά αν σκεφτεί κανείς ότι η Ρωσία είχε ήδη περισσότερους κινδύνους.

Η Ουάσιγκτον δεν είπε τίποτα γι’ αυτό, φυσικά, αλλά υπάρχει προηγούμενο: Το 2008, η Ρωσία μπήκε σε πόλεμο με τη Γεωργία σε μια σύγκρουση που οι ΗΠΑ βοήθησαν να επιλυθεί. Αλλά η σχέση της Ουάσιγκτον με τη Γεωργία ήταν σημαντική για τις ΗΠΑ μόνο όταν οι Ρώσοι επιτίθεντο στη Γεωργία. Όταν η Ρωσία έχασε το ενδιαφέρον, το ίδιο έκαναν και οι Ηνωμένες Πολιτείες. Η αμερικανική (και η γαλλική) εμπλοκή στην Αρμενία, λοιπόν, θα πρέπει να θεωρηθούν ως προσπάθεια ενίσχυσης των θέσεων τους για μελλοντικές συνομιλίες για την Ουκρανία. Εάν η Ουκρανία αποδυναμωθεί σημαντικά πριν από τότε, οι ΗΠΑ θα χρειαστούν όσους περισσότερους μοχλούς μπορούν.