ΕΕ: Αλλαγές λόγω Ευρωεκλογών
Το 2024 θα φέρει αλλαγές στην πολιτική σκηνή και αλλαγές σε επίπεδο ΕΕ. Το προσεχές έτος αναμένεται να υπάρξει νέα σύνθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, σημαντική αλλαγή μεταξύ των υφιστάμενων Επιτρόπων της ΕΕ, δυνατότητα ενός νέου Προέδρου της Επιτροπής και αναμφίβολα νέος Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.
Αυτή η πολιτική μετάβαση θα φέρει αναπόφευκτα μια αλλαγή στις πολιτικές. Είτε ο Πρόεδρος της Επιτροπής παραμένει αμετάβλητος είτε όχι, η εισαγωγή νέων προτεραιοτήτων πολιτικής από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, μαζί με νέους Επιτρόπους, θα οδηγήσει σε μια τροποποίηση της ευρωπαϊκής ατζέντας. Παράγοντες όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία, η σύγκρουση Ισραήλ-Γάζας, η πράσινη μετάβαση και οι οικονομικές προκλήσεις –ιδιαίτερα εκείνες που αφορούν τον προϋπολογισμό της ΕΕ– θα βρεθούν στο τραπέζι της συζήτησης.
Από το 2020, η ΕΕ έχει δανειστεί περίπου 807 δισεκατομμύρια ευρώ. Η επέκταση των δράσεων εξωτερικής πολιτικής και επιρροής, όπως η παροχή βοήθειας, η βοήθεια στις ζώνες συγκρούσεων (Ουκρανία) και στα κράτη της Νότιας Ευρώπης για τη διαχείριση της μετανάστευσης, αναμένεται να απαιτήσει επιπλέον 70 δισεκατομμύρια ευρώ το 2024. Οι κανόνες για το έλλειμμα της ΕΕ ανεστάλησαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας Covid, γεγονός που επέτρεψε στα κράτη μέλη να λάβουν ό,τι χρειάζονταν για να στηρίξουν τις οικονομίες τους. Σε αυτό, οι κορυφαίοι δανειολήπτες είναι η Ιταλία και η Ισπανία. Ωστόσο, μπορούμε να αναμένουμε ότι οι παλιοί κανόνες για το έλλειμμα θα επανέλθουν σε ισχύ το 2024. Αυτό πιθανότατα θα έχει αντίκτυπο στις προτάσεις, με τις υπερχρεωμένες χώρες να έχουν πιθανώς περισσότερο χρόνο για να τακτοποιήσουν τις υποθέσεις τους. Σίγουρα θα δημιουργήσει εντάσεις μεταξύ των κρατών μελών σχετικά με το ποιος θα αναλάβει το κόστος.
Μια ατζέντα για την επερχόμενη ηγεσία της ΕΕ
Η νέα ηγεσία αναμένεται να αφιερώσει τον περισσότερο χρόνο της στα ακόλουθα ζητήματα:
Ενεργειακή και κλιματική πολιτική
Γεωπολιτική – Κίνα, ΗΠΑ, Ουκρανία, Ρωσία, Αφρική
Διεύρυνση της ΕΕ (Δυτικά Βαλκάνια)
Ανταγωνιστικότητα της ΕΕ- Βιομηχανία, υποδομές, κανονισμοί, δεξιότητες εργατικού δυναμικού, επενδύσεις, τεχνολογία, εμπόριο, καινοτομίες, οικονομία – εδώ μπορούμε να περιμένουμε από τις κοινοβουλευτικές ομάδες της ΕΕ να ασκήσουν πίεση στη νέα Επιτροπή.
Στρατηγική ασφάλειας, άμυνα, ασφάλεια στον κυβερνοχώρο (Cyber Resilience Act), προστασία δεδομένων, τηλεπικοινωνίες
Κεφαλαιαγορές, υγεία, οικονομική ασφάλεια
Φορολογικές ρυθμίσεις, δικαιώματα και εισόδημα των εργαζομένων
Δανεισμός και δημοσιονομικό πλαίσιο. Τα κράτη μέλη με επίπεδα ελλείμματος που υπερβαίνουν το 3% του ΑΕΠ τους θα πρέπει να εφαρμόσουν ένα πολυετές σχέδιο δαπανών διάρκειας 4-7 ετών, με στόχο τη σταδιακή αντιμετώπιση των δαπανών τους χωρίς καθυστέρηση της οικονομικής ανάπτυξης. Η θεμελιώδης συμφωνία στην παρούσα πρόταση συνεπάγεται ότι η Επιτροπή θα παρέχει στα κράτη μέλη αυξημένη δημοσιονομική ευελιξία για την ενίσχυση των επενδύσεων. Ωστόσο, αυτή η βοήθεια παρέχεται με την προϋπόθεση της αποδοχής ενισχυμένης παρακολούθησης των δαπανών τους.
Ευρωπαϊκή Επιτροπή
Η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν είναι σίγουρη για τον επαναδιορισμό, ωστόσο οι αλλαγές στις εθνικές κυβερνήσεις από το 2019 θα επηρεάσουν τη σύνθεση του Σώματος των Επιτρόπων και την πολιτική ατζέντα. Το ΕΛΚ, στο οποίο ανήκει, την επόμενη θητεία θα βρεθεί ιστορικά αποδυναμωμένο εντός του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Ωστόσο, η φον ντερ Λάιεν εξακολουθεί να είναι η ευκολότερη επιλογή για τους αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων της ΕΕ.
Εάν η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν εκλεγεί ως κύρια υποψήφια του ΕΛΚ και είναι, σε κάθε περίπτωση, η προτιμώμενη επιλογή του Συμβουλίου, και οι δύο πλευρές μπορούν να διεκδικήσουν τη νίκη χωρίς να διακυβεύονται οι ιδεολογικές τους αξίες. Από την άλλη πλευρά, εάν δεν επιλεγεί και αναδειχθεί ένας άλλος υποψήφιος, δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα έχει την αποφασιστικότητα και την ενότητα μεταξύ των αρχηγών των ομάδων να διακινδυνεύσει μια κρίση και να προωθήσει τον υποψήφιό τους. Αυτό δεν συνέβη το 2019 και το 2014, όταν ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ είχε το πλεονέκτημα ότι ήταν σε μεγάλο βαθμό ανεκτός στο μεγαλύτερο μέρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Δεδομένων των σημερινών δημοσκοπήσεων και των θεσμικών καταστάσεων, φαίνεται ευνοϊκή για τις προοπτικές της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν να εξασφαλίσει μια δεύτερη θητεία.
Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν βρίσκεται επί του παρόντος σε ισχυρή θέση για να εξασφαλίσει τον επαναδιορισμό της ως Πρόεδρος της Επιτροπής, αλλά εξακολουθεί να αντιμετωπίζει ορισμένες προκλήσεις. Αν και αυτή τη στιγμή έχει υποστήριξη από τον Γερμανό Καγκελάριο Όλαφ Σολτς, ο οποίος την προτιμά από έναν υποψήφιο Πράσινο, η διατήρηση αυτής της υποστήριξης μπορεί να αποδειχθεί πιο δύσκολη. Αν και η υποψηφιότητά της φαίνεται πιθανή, δεν είναι εγγυημένη, δεδομένης της κακής σχέσης της με τον Μάνφρεντ Βέμπερ, Γενικό Γραμματέα του ΕΛΚ και επικεφαλής της ομάδας στο Κοινοβούλιο. Ο Weber έχει υποστηρίξει στο παρελθόν εναλλακτικές υποψηφιότητες, όπως η σημερινή Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Ρομπέρτα Μέτσολα. Επιπλέον, ορισμένα μέλη του ΕΛΚ είναι δυσαρεστημένοι με το πρόγραμμα της φον ντερ Λάιεν, καθώς το βλέπουν να κλίνει πολύ προς τα αριστερά, ειδικά όσον αφορά την πράσινη μετάβαση.
Η ντερ Λάιεν θα χρειαστεί επίσης την υποστήριξη του προέδρου Μακρόν και αυτή η υποστήριξη δεν είναι εξασφαλισμένη, επηρεάζοντας ενδεχομένως την ανταπόκρισή της στις γαλλικές προοπτικές το επόμενο έτος. Ωστόσο, η ύπαρξη ενός ρεαλιστικού εναλλακτικού υποψηφίου ευνοϊκότερου για τη Γαλλία είναι ασαφής. Όσο η φον ντερ Λάιεν εξασφαλίζει το καθεστώς της κύριας υποψήφιας του ΕΛΚ και το ΕΛΚ επιτυγχάνει πλουραλισμό στις ευρωπαϊκές εκλογές, ο επαναδιορισμός της φαίνεται πιθανός. Η αποτυχία εκπλήρωσης ενός ή και των δύο αυτών προϋποθέσεων θα μπορούσε να δημιουργήσει προκλήσεις για τη συνέχιση της θητείας της.
Σε περίπτωση που η φον ντερ Λάιεν δεν προταθεί ως υποψήφια για τον επόμενο Πρόεδρο της Κομισιόν, ο πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας και ηγέτης της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι θα μπορούσε να συγκεντρώσει υποστήριξη για να διεκδικήσει την κορυφαία θέση της ΕΕ. Η πλειονότητα των κρατών μελών δεν έχει υποστηρικτική γνώμη για έναν Γάλλο υποψήφιο, για παράδειγμα τον Επίτροπο Τιερί Μπρετόν και τη φιλοδοξία του για υποψηφιότητα. Άλλοι υποψήφιοι μπορεί να είναι ο πρώην πρωθυπουργός της Φινλανδίας Αλεξάντερ Στουμπ, η διευθύνουσα σύμβουλος του ΔΝΤ Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα και ο Στεφάν Σεζουρνέ, ο σημερινός ηγέτης της Renew Europe και στενός συνεργάτης του Γάλλου Προέδρου Μακρόν. Αυτοί οι υποψήφιοι πληρούν επίσης τις προϋποθέσεις για τη θέση του Προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, καθώς ο Σαρλ Μισέλ δεν μπορεί να επαναδιοριστεί για άλλη θητεία.
Ευρωπαϊκό Συμβούλιο
Ο κρίσιμος θεσμός για τη διαμόρφωση της ατζέντας για τον επερχόμενο πολιτικό κύκλο είναι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Αυτό το όργανο είναι υπεύθυνο για την επιλογή του επόμενου Προέδρου της Επιτροπής και άλλων βασικών θέσεων, με τους εκλεγμένους Επιτρόπους να επηρεάζουν σημαντικά την ημερήσια διάταξη. Επιπλέον, οι διαπραγματεύσεις πολιτικής και οι «πολιτικές συναλλαγές» αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της διαδικασίας διορισμού του Προέδρου της Επιτροπής και των Επιτρόπων. Ενώ το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ασκεί σημαντική επιρροή και αμφισβητεί τον ρόλο του Συμβουλίου, ο αντίκτυπός του γίνεται αισθητός στο πλαίσιο μιας ατζέντας που έχει ήδη διαμορφωθεί από το Συμβούλιο.
Το 2024, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αναμένεται να παρουσιάσει μεγαλύτερο κατακερματισμό σε σύγκριση με το 2019. Κανένα από τα πέντε μεγάλα κράτη μέλη της ΕΕ δεν θα διοικείται από το ΕΛΚ. Οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων αναμένεται να είναι διασκορπισμένοι σε διάφορες παρατάξεις, συμπεριλαμβανομένου του ΕΛΚ, του πιο συντηρητικού ECR, του κεντρώου Renew, του κεντροαριστερού S&D και κυρίως του αδέσμευτου εθνικιστή ηγέτη της Ουγγαρίας Βίκτορ Όρμπαν.
Ευρωπαϊκό κοινοβούλιο
Οι προβλέψεις βλέπουν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να κινείται προς τα δεξιά μετά τις εκλογές του 2024, αλλά αυτή η μετατόπιση μπορεί να μην οδηγήσει απαραίτητα σε μια σταθερή πλειοψηφία. Σύμφωνα με τις τρέχουσες δημοσκοπήσεις, τα κόμματα που ευθυγραμμίζονται με το κεντροδεξιό ΕΛΚ είναι πιθανό να διατηρήσουν τη σημερινή τους θέση, με πιθανώς ορισμένα μικρότερα κράτη μέλη να αντισταθμίζουν πιθανές απώλειες σε άλλα μέρη σε σύγκριση με τις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο του 2019. Τα κόμματα που βρίσκονται πιο δεξιά αναμένεται να κερδίσουν έλξη σε πολλές χώρες της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της Ιταλίας, παρά τη λιγότερο ευνοϊκή επίδοση της σκληρής δεξιάς στις εκλογές του Ιουλίου στην Ισπανία – αποτέλεσμα που αποδίδεται σε εθνικούς παράγοντες και όχι σε αυτούς που υποδεικνύουν μια πανευρωπαϊκή τάση. Η κεντρώα ομάδα Renew αναμένεται να χάσει έδαφος στη μεγαλύτερη εθνική αντιπροσωπεία της στη Γαλλία, ιδιαίτερα στην Αναγέννηση του Μακρόν, και οι Πράσινοι αντιμετωπίζουν παρόμοια κατάσταση στη Γερμανία. Επιπλέον, το 2024 εμφανίζεται προκλητικό για την κεντροαριστερά, που αντιμετωπίζει εκλογικούς αγώνες στη Γερμανία και τη Γαλλία. Ωστόσο, ενώ αυτή η στροφή προς τα δεξιά είναι εμφανής, μπορεί να μην μεταφραστεί σε κυβερνητική πλειοψηφία αποκλειστικά από την κεντροδεξιά προς τη δεξιά.
Έτσι, μπορούμε να προβλέψουμε τέσσερις πιθανές ιδεολογικές συνθέσεις:
Η Δεξιά Ευρώπη – ένας δεξιός συνασπισμός της πλειοψηφίας που αποκλείει τους Σοσιαλιστές αλλά περιλαμβάνει τους Φιλελεύθερους, στην προκειμένη περίπτωση ΕΛΚ, ECR, Ακροδεξιούς και Φιλελεύθερους. Αυτός ο συνασπισμός είναι απίθανο να συμβεί, ειδικά λόγω δυσκολιών και διαφορών σε θέσεις που κυμαίνονται από την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση (επέκταση της ΕΕ), τη μετανάστευση, τον σεβασμό του κράτους δικαίου έως τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Συντηρητική Ευρώπη – ένας κεντροδεξιός συνασπισμός του ΕΛΚ, των Σοσιαλιστών (S&D) και των Φιλελευθέρων. Αυτός ο συνασπισμός μπορεί επίσης να περιλαμβάνει άλλες συντηρητικές και δεξιές πολιτικές ομάδες στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, όπως το ECR, κάτι που θα μπορούσε να οδηγήσει στην εξέταση ενός άλλου πιο συντηρητικού υποψηφίου για τον Πρόεδρο της Επιτροπής. Κάτω από ένα τέτοιο σενάριο, οι πιθανότητες επαναδιορισμού της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν θα ήταν λιγότερο σίγουρες.
Πράσινοι & Κεντροδεξιά Ευρώπη – εκτός από το ΕΛΚ, τους Σοσιαλιστές και τους Φιλελεύθερους, αυτός ο συνασπισμός πρόκειται να ενσωματώσει τους Πράσινους, ενισχύοντας τη θέση του ως η μεγαλύτερη πλειοψηφία ψήφου στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Ο σχηματισμός ενός τέτοιου συνασπισμού δεν είναι ιδιαίτερα αναμενόμενος και θα ήταν εγγενώς λεπτός. Πιθανά εμπόδια για την καθιέρωσή της θα μπορούσαν να προκύψουν από κεντροδεξιά κόμματα, ιδιαίτερα εκείνα που επικρίνουν την «Πράσινη Συμφωνία» κατά τη διάρκεια προεκλογικών εκστρατειών.
Νέα Παλαιά Ευρώπη – ο υπάρχων συνασπισμός του ΕΛΚ, των Σοσιαλιστών και των Φιλελευθέρων είναι πολύ πιθανός και θα υποστηρίξει την επανεκλογή της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ως Προέδρου της Επιτροπής. Αυτό σημαίνει ότι η ατζέντα της Επιτροπής θα συνεχιστεί όπως πριν, ενσωματώνοντας μερικά νέα σχέδια και νέους Επιτρόπους. Ωστόσο, από τα μέσα του 2024 η πλειοψηφία τους στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα είναι λιγότερο ισχυρή, απαιτώντας τους να αναζητούν ενεργά υποστήριξη από άλλα κόμματα για ψήφους.
Συμπερασματικά, αναμένεται ότι το κεντροδεξιό ΕΛΚ και το κεντροαριστερό S&D θα διατηρήσουν τις πρώτες θέσεις τους, με το ΕΛΚ να εξασφαλίζει μεταξύ 160-170 εδρών και το S&D μεταξύ 135-145 εδρών στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Το ΕΛΚ και οι ομάδες S&D συνήθως υποστηρίζουν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, καθώς είναι και μετριοπαθείς και φιλοευρωπαϊκές. Ως εκ τούτου, η θέση και ο ρόλος του ΕΛΚ θα είναι σημαντικός. Η αποτελεσματική πλειοψηφία, όταν συνδυάζεται με το Renew Europe, προβλέπεται να μειωθεί, παρέχοντας στο ECR μεγαλύτερη επιρροή στη λήψη αποφάσεων ως νέο ουσιαστικό πολιτικό παράγοντα στην Ευρώπη.
