Ο ανταγωνιστής που κάνει τα λιγότερα σφάλματα κερδίζει
Δημήτριος Τσαϊλάς*
Ένα νόημα του Πελοποννησιακού Πολέμου όπως περιγράφεται από τον Θουκυδίδη είναι: Ο ανταγωνιστής που κάνει τα λιγότερα σφάλματα κερδίζει. Οι Αθηναίοι και οι Σπαρτιάτες, οι κύριοι ανταγωνιστές ισχύος διαμόρφωσαν διάφορες συμμαχίες το 432 π.Χ., σκιαγραφώντας πολιτικές και στρατηγικές για τη διεξαγωγή αυτού που θα γινόταν γνωστό ως Πελοποννησιακός Πόλεμος. Κρίνοντας από τις δημηγορίες προτού ξεσπάσει ο πόλεμος, ο Αθηναίος ηγέτης Περικλής φαίνεται να συμφωνεί με τον Σπαρτιάτη Βασιλιά Αρχίδαμο ότι τα λάθη μπορούν να παίξουν κραυγαλέο αν όχι αποφασιστικό ρόλο στη διεξαγωγή του πολέμου.
Από την μια πλευρά, ο Αρχίδαμος είπε στους Σπαρτιάτες να ελπίζουν στα σφάλματα του εχθρού αλλά να μην υπολογίζουν σε αυτά. «Στην πράξη», είπε, «πάντα βασίζουμε τις προετοιμασίες μας ενάντια σε έναν εχθρό με την υπόθεση ότι τα σχέδιά του είναι καλά προετοιμασμένα. Πράγματι, είναι σωστό να στηρίζουμε τις ελπίδες μας όχι στην πίστη στα σφάλματά του, αλλά στην ορθότητα της διάταξής μας». Καλύτερα να ανταγωνίζεται κανείς ικανά παρά να εμπιστεύεται τις στρατηγικές του εφαρμογές στην ανικανότητα του εχθρού. Από την άλλη πλευρά ο Περικλής συμβούλευσε τους Αθηναίους να απέχουν από την προσπάθεια υπερ-εξάπλωσής τους. Θα πρέπει να προετοιμάζουν και να συγκεντρώσουν τους πόρους τους για έναν παρατεταμένο αγώνα. Δήλωσε εμπιστοσύνη στο τελικό αποτέλεσμα, εάν τηρούσαν τις στρατηγικές του συμβουλές. Η αποφυγή των λαθών ήταν το σημαντικότερο γι’ αυτόν: «Περισσότερο φοβούμαι τα δικά μας σφάλματα παρά τα σχέδια του εχθρού». Εξ ου και η ανάγκη να εγκαταλείψουμε τον τυχοδιωκτισμό.
Και οι δύο ανταγωνιστές διέπραξαν το μερίδιό τους στα σφάλματα κατά τη διάρκεια της εικοσιεπτάχρονης σύγκρουσης, αλλά η εξέλιξη των γεγονότων εξάντλησε τους φόβους του Περικλή. Το πιο κραυγαλέο ήταν ότι οι Αθηναίοι άκουσαν τη συμβουλή του τυχοδιώκτη Αλκιβιάδη, αναθέτοντας ολόκληρο τον εκστρατευτικό στρατό και τον στόλο τους σε εισβολή στη Σικελία το 415 π.Χ. Η καταστροφή προέκυψε όταν η αθηναϊκή συνέλευση και οι διοικητές της αποστολής χειρίστηκαν λάθος την εκστρατεία σχεδόν με κάθε τρόπο. Στην πραγματικότητα, ολόκληρη η δύναμη χάθηκε στη μάχη ενάντια στη Σικελική πόλη-κράτος των Συρακουσών. Αυτό είναι ένα λάθος επικών διαστάσεων.
Σκεφτείτε τώρα την κατάσταση του στρατηγικού ανταγωνισμού Ελλάδας-Τουρκίας. Ποιον υποψήφιο ευνοεί το ισοζύγιο σφάλματος;
Την περασμένη εβδομάδα παρουσία του τούρκου προέδρου Ερντογάν, το τουρκικό Ναυτικό παρέλαβε την πρώτη μονάδα των τουρκικών φρεγατών κλάσης Istanbul, “TCG Istanbul”, καθώς και του πλοίου ναυτικού ανεφοδιασμού και υποστήριξης μάχης “TCG Derya”, του δεύτερου μεγαλύτερου πλοίου του τουρκικού Στόλου, μετά το μίνι αεροπλανοφόρο “Anadolu”. Ενώ στο δυναμικό του τουρκικού Στόλου εντάχθηκαν επίσης το πλοίο ανεφοδιασμού TCG Arif Ekmekci και το μη επανδρωμένο ναυτικό όχημα Marlin.
Η κλάση Istanbul είναι μια νέα γενιά φρεγατών που αναπτύσσεται στο πλαίσιο του τουρκικού πολεμικού προγράμματος MILGEM ως φρεγάτες κατηγορίας Ι. Από το 2018, το πρόγραμμα MILGEM καλύπτει τέσσερις κορβέτες ανθυποβρυχιακού πολέμου κατηγορίας Ada, μία κορβέτα ELINT συλλογής πληροφοριών, τέσσερις φρεγάτες πολλαπλών χρήσεων κατηγορίας Istanbul και αντιτορπιλικά αντι-αεροπορικού πολέμου κατηγορίας TF2000 που προορίζονται για το Τουρκικό Ναυτικό, και τέσσερις φρεγάτες κατηγορίας Jinnah για το Ναυτικό του Πακιστάν.
Το πρόγραμμα φρεγατών κατηγορίας Istanbul F515 υπογράφηκε το 2017. Η Τουρκία έχει παραγγείλει τέσσερις φρεγάτες κατηγορίας Istanbul με την ονομασία TCG İstanbul F-515, TCG Izmir F-516, TCG İçel F-517 και TCG İzmit F-518.[i]
Κατ’ αρχήν είναι μια κοινή πρακτική που υιοθετεί ο στρατηγικός ανταγωνισμός όπου τα εθνικά συνθήματα τα διανθίζουν με πολεμικό υλικό με έναν εντυπωσιακό τρόπο για να διαμορφώσουν απόψεις μεταξύ των ακροατηρίων που έχουν σημασία. Το να τοποθετηθεί κανείς ως ο ισχυρότερος υποψήφιος στα μυαλά των παρατηρητών με επιρροή βοηθά, στην ενίσχυση των συμμάχων τους και τη συσπείρωση των πιστών στην πατρίδα τους.
Αν όντως έχει ξεκινήσει η αντίστροφη μέτρηση για μια σύγκρουση, ποιος έχει κάνει τα λιγότερα σφάλματα μέχρι τώρα και βρίσκεται στην καλύτερη θέση για πολεμικές επιχειρήσεις; Είναι δύσκολο να το πούμε με ακρίβεια. Η Τουρκία προβάλλει όσο το δυνατόν περισσότερο το ισχυρό κράτος, το στρατό και τον πληθυσμό να ακολουθήσουν την προκλητική γραμμή. Προβάλλει την —αναμφίβολα υπερβολική— εικόνα ενός εξαιρετικά ικανού ανταγωνιστή. Ωστόσο, ας δούμε μερικές από τις πιο μοιραίες γκάφες των ανταγωνιστών και ας τολμήσουμε να μαντέψουμε ποιο είναι πιο επιρρεπές σε σφάλματα.
Ας δούμε πρώτα την Ελλάδα. Ο Ελληνισμός αντιμετωπίζει ερωτήματα σχετικά με την ισχύ και την αποφασιστικότητά του. Όσον αφορά την αποφασιστικότητα τα τελευταία χρόνια η Αθήνα πρότεινε επανειλημμένα ότι δεν θα θεωρούσε ιερές τις επίσημες διεθνείς συμβάσεις όπως το Διεθνές Δίκαιο Θαλάσσης και θα μπορούσε να διαπραγματευτεί κάποιες παραχωρήσεις στη Μεσόγειο θάλασσα. Όσον αφορά την ισχύ, τα λάθη της Ελλάδας ξεπερνούν την πολιτική. Σε στρατηγικό και επιχειρησιακό επίπεδο, οι ναυτικές επιχειρήσεις του Ελληνισμού μειώνουν σταδιακά την αποτελεσματικότητά τους, κυρίως λόγω παλαιότητας υλικού και αργών διαδικασιών προμήθειας νέων. Οι επιχειρήσεις για ελεύθερες θάλασσες, για παράδειγμα, είναι σημαντικές και πρέπει να συνεχιστούν. Έχουν νόμιμη σημασία, αποδεικνύοντας ότι ο Ελληνισμός απορρίπτει τις υπερβολικές αξιώσεις για θαλάσσια δικαιοδοσία. Ο ισχυρισμός της Τουρκίας ότι απολαμβάνει “αδιαμφισβήτητης κυριαρχίας” στη λεγόμενη Γαλάζια Πατρίδα, είναι το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα. Αλλά ένας γερασμένος στόλος είναι αποτρεπτικός παράγοντας; Οι ναυτικές δυνάμεις του Ελληνισμού πρέπει να μπορούν να επιχειρούν με σύγχρονες τεχνολογίες για να έχουν ουσιαστικό αντίκτυπο.
Και μετά, υπάρχουν προβλήματα στον τομέα των ελληνικών ναυπηγείων. Σε μεγάλο βαθμό, η στρατηγική σε καιρό ειρήνης αφορά τη διαμόρφωση στρατιωτικών εργαλείων για την υποστήριξη της πολιτικής. Η Ελλάδα υστερεί σαφώς σε αυτό το πεδίο. Σπάνια τις τελευταίες τέσσερεις δεκαετίες οι νέες πλατφόρμες ναυπηγήθηκαν εγκαίρως και χωρίς προβλήματα.
Ο Περικλής και ο Αρχίδαμος θα κουνούσαν το κεφάλι τους με απογοήτευση για τις επιδόσεις της Ελλάδας, στην υψηλή στρατηγική και τις αποκτήσεις νέων μονάδων.
Ευτυχώς για την Ελλάδα, η Τουρκία έκανε σφάλματα διπλωματίας. Στερήθηκε την πρόσκτηση νέων μαχητικών αεροσκαφών από τις ΗΠΑ λόγω της αγοράς των ρωσικών αντιαεροπορικών S-400. Επίσης η εμβάθυνση της συνεργασίας της Τουρκίας με τη Ρωσία φαίνεται να υπονομεύει τη συνοχή του ΝΑΤΟ και θέτει σε κίνδυνο τις προοπτικές μιας συμφωνίας μεταξύ των ΗΠΑ και της Τουρκίας για τη σταθεροποίηση της Ανατολικής Συρίας. Οι ΗΠΑ σήμερα είναι απίθανο να επιτύχουν μια αλλαγή στη συμπεριφορά του Ερντογάν και να καλύψουν το διευρυνόμενο στρατηγικό χάσμα με την Τουρκία. Βέβαια οι ΗΠΑ μέχρι τώρα δεν έχουν αρθρώσει δημόσια λόγο ενάντια στη στρατιωτική συνεργασία της Τουρκίας με τη Ρωσία στη Συρία. Η εκτίμηση, από τη συνεργασία του Κρεμλίνου με την Άγκυρα είναι ότι θα μπορούσε να διαταράξει την απόφαση λήψης αποφάσεων του Βορειοατλαντικού Συμβουλίου του ΝΑΤΟ που βασίζεται στην αρχή της συναίνεσης. Εννοώ ότι η Ρωσία θα μπορούσε τελικά να χρησιμοποιήσει τη διαφωνία της Τουρκίας για να επιτύχει de facto βέτο στην εφαρμογή “συλλογικής άμυνας” μέσω του Άρθρου 5 του καταστατικού του ΝΑΤΟ.
Εν ολίγοις, η Άγκυρα είναι ένοχη για προφανώς αυτοκαταστροφική συμπεριφορά. Σε αυτή τη συγκυρία είναι αμφίβολο ότι θα μπορούσε να επαναφέρει την ήπια προσέγγιση, ακόμη κι αν ο Ερντογάν το επιθυμούσε. Κανείς δεν θα πίστευε νέες διαβεβαιώσεις για την καλοήθη πρόθεση της Τουρκίας. Δεν είναι παράξενο που ο πάγκος των συμμάχων και των εταίρων της Τουρκίας είναι ρηχός και δεν εντυπωσιάζει, ενώ ο αντίστοιχος πάγκος της Ελλάδας είναι βαθύς και βαθαίνει ακόμη περισσότερο. Είναι πιθανό η Τουρκία να έχει διαπράξει λιγότερα λάθη από την Ελλάδα στον στρατηγικό ανταγωνισμό μέχρι σήμερα, αλλά η διπλωματική της αμέλεια είναι μάλλον εκκωφαντική.
Το ότι η ισορροπία των σφαλμάτων ευνοεί τον Ελληνισμό, ωστόσο, δεν αποτελεί λόγο εφησυχασμού. Δεν είναι ασφαλές να εξαρτάσαι από έναν αντίπαλο για να τον νικήσεις.
*Ο Δημήτριος Τσαϊλάς είναι απόστρατος Αξιωματικός του ΠΝ, δίδαξε επί σειρά ετών στις έδρες Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως καθώς και της Στρατηγικής και Ασφάλειας, σε ανώτερους Αξιωματικούς στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου. Σήμερα είναι συνεργάτης και ερευνητής του Institute for National and International Security(INIS), και του Strategy International (SI). Συγγραφέας του βιβλίου «Ο Σύγχρονος Πόλεμος» Προκλήσεις για την Ελληνική Ασφάλεια. Εκδόσεις Ινφογνώμων.
[i] Η φρεγάτα κατηγορίας Istanbul, που αναφέρεται επίσης ως TF100 και TF2000, έχει σχεδιαστεί για να εκτελεί αποστολές αντιαεροπορικού πολέμου γι’ αυτό μεταφέρουν πυραύλους ESSM καθώς και πολέμου επιφανείας. Το πλοίο έχει μήκος 113,2 m, πλάτος 14,40 m, βύθισμα 4,05 m και εκτόπισμα 3.000 τόνων. Το κύριο σύστημα πρόωσης είναι τύπου CODAG που περιλαμβάνει 1 κινητήρα αεριοστρόβιλου και 2 πετρελαιοκινητήρες. Το πλοίο μπορεί να φτάσει σε τελική ταχύτητα 29 κόμβους με μέγιστη απόσταση πλεύσης 6.570 νμ. Θα έχει πλήρωμα 125 στελεχών.
Επίσης θα έχει επιχειρησιακή ικανότητα 15 ημερών χωρίς αναπλήρωση. Το πλοίο διαθέτει υπόστεγο και κατάστρωμα προσγείωσης για να μεταφέρει ελικόπτερο S-70B Seahawk ASW (Anti-Submarine Warfare) και μη επανδρωμένα εναέρια οχήματα (UAV). Ο οπλισμός της περιλαμβάνει ένα πυροβόλο όπλο Oto Melara Super Rapid 76 mm (3 in), δύο όπλα 25 mm (0,98 in) Aselsan που λειτουργούν εξ αποστάσεως, ένα CIWS (Close-In), 16 Mk 41 VLS (Vertical Launching System) ικανό να εκτοξεύσει πυραύλους Harpoon ή Atmaca, 16Mk.41 VLS για ESSM σχεδιασμένο για την αντιμετώπιση υπερηχητικών πυραύλων κατά των πλοίων και δύο εκτοξευτές Double Torpedo.
Σημείωση: Κεντρική Φωτογραφία: Φ/Γ ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ ΦΩΚΑΣ (F 466)-To πλοίο πήρε το όνομα του από τον Νικηφόρο Β΄ Φωκά ο οποίος υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους πλώιμους στρατηγούς και αυτοκράτορες του Βυζαντίου (963-969) και μεγαλόπνοος οραματιστής της παγκόσμιας ακτινοβολίας της βυζαντινής αυτοκρατορίας.Φύση δυναμική και ιδιόρρυθμη, αφιέρωσε ολόκλήρη τη ζωή του στο πεδίο των μαχών και στην πνευματική άσκηση.
