Πού αποσκοπεί ο Ερντογάν
Το πράσινο φως του Τούρκου Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν για την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ είναι πιθανό να φέρει οικονομικά και αμυντικά κέρδη, τουλάχιστον αυτό πιστεύουν οι ειδικοί και έτσι μπορεί να εξηγηθεί η στάση της Τουρκίας να πει τελικά το πολυπόθητο ναι.
Όσοι ασχολούνται με την τουρκική πολιτική σκηνή και έχουν μελετήσει τους τακτικισμούς του Ερντογάν και τον τρόπο που ο Τούρκος πρόεδρος άλλοτε πλησιάζει και άλλοτε απομακρύνεται από την Δύση, δεν ένιωσαν έκπληξη με ό,τι συνέβη την προηγούμενη Δευτέρα, λίγο πριν από την έναρξη της Συνόδου Κορυφής στο Βίλνιους. Όλο το προηγούμενο διάστημα η Τουρκία έβρισκε ένα σωρό δικαιολογίες, επικαλούμενη την ανοχή της σουηδικής κυβέρνησης απέναντι στις δραστηριότητες του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK) και του δικτύου του Τούρκου ιεροκήρυκα Φετουλάχ Γκιουλέν. Ο Ερντογάν επέμεινε ότι οι διαδοχικές σουηδικές κυβερνήσεις θα πρέπει να καταστείλουν τα στελέχη που υποστηρίζουν το ΡΚΚ και τους Γκιουλενιστές. Μια σειρά διαμαρτυριών για το κάψιμο του Κορανίου στη σουηδική πρωτεύουσα τους τελευταίους μήνες περιέπλεξαν ακόμη περισσότερο τις συνομιλίες μεταξύ Άγκυρας και Στοκχόλμης.
Ωστόσο, μετά από δύο γύρους τριμερών συναντήσεων με τον αρχηγό του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ και τον Σουηδό πρωθυπουργό Ουλφ Κρίστερσον, ο Ερντογάν συμφώνησε τελικά στην ένταξη, χωρίς να δωσει αρχικά σαφές χρονοδιάγγραμα, ενώ σε δεύτερο χρόνο, μιλώντας στους δημοσιογράφους την Τετάρτη ότι θα παραπέμψει τη σουηδική αίτηση στο τουρκικό κοινοβούλιο για επικύρωση, όχι όμως πριν από τον Οκτώβριο λόγω των καλοκαιρινών διακοπών. Το δελτίο τύπου της συνάντησης των τριών πλευρών ζητούσε την άρση των περιορισμών στο αμυντικό εμπόριο μεταξύ των κρατών μελών, καθώς και τη δημιουργία ενός νέου ειδικού συντονιστή του ΝΑΤΟ για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Ο Ερντογάν είναι πιθανό να πιέσει για έναν Τούρκο διπλωμάτη σε αυτή τη θέση για να αυξήσει την επιρροή του εντός της συμμαχίας. Η δήλωση ανέφερε επίσης ότι η Στοκχόλμη θα βοηθήσει την Τουρκία να ενημερώσει την τελωνειακή της ένωση με την Ευρωπαϊκή Ένωση και θα της παρέχει βοήθεια στην απελευθέρωση των θεωρήσεων για τους Τούρκους πολίτες που ταξιδεύουν στην Ευρώπη.
Αμυντικά και οικονομικά κέρδη
Εκτός από τις δεσμεύσεις της Σουηδίας, τρεις βασικοί παράγοντες φαίνεται ότι έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην αλλαγή της Τουρκίας.
Ο κύριος μοχλός φαίνεται να είναι η επιθυμία του Ερντογάν να λάβει το πράσινο φως από τα Κογκρέσου για τα μαχητικά αεροσκάφη F-16 και κιτ εκσυγχρονισμού. Το 2019, οι Ηνωμένες Πολιτείες αφαίρεσαν την Τουρκία από το προηγμένο πρόγραμμα F-35, ωθώντας την τουρκική πλευρά να επιλέξει τα λιγότερο προηγμένα F-16.
Ένα άλλο κίνητρο είναι η μακροχρόνια τουρκική απαίτηση από τους συμμάχους της χώρας στο ΝΑΤΟ να άρουν όλα τα εμπάργκο αμυντικών πωλήσεων κατά της Άγκυρας. Τόσο η Σουηδία όσο και η Φινλανδία άρουν de facto εμπάργκο όπλων που είχαν επιβληθεί λόγω των στρατιωτικών επιχειρήσεων της Τουρκίας κατά των συριακών κουρδικών ομάδων. Ο Καναδάς πάγωσε τις συνομιλίες με την Τουρκία για την άρση των ελέγχων στις εξαγωγές σχετικά με τη στρατιωτική υποστήριξη της Άγκυρας στο Αζερμπαϊτζάν κατά τη διάρκεια του πολέμου με την Αρμενία, αλλά έδωσε σήμα αυτή την εβδομάδα ότι οι συνομιλίες θα επαναληφθούν. Το Reuters ανέφερε ότι ο Καναδάς συμφώνησε επίσης να επαναλάβει τις συνομιλίες για την άρση των ελέγχων των εξαγωγών στα εξαρτήματα των drones. Τα τουρκικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη Bayraktar αποδείχθηκαν ότι άλλαξαν τις ισορροπίες στον πόλεμο μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν στην περιοχή του Ναγκόρνο Καραμπάχ.
Ο Ερντογάν προσπαθεί επίσης να εξασφαλίσει επενδύσεις από δυτικές χώρες και άλλους πλούσιους σε μετρητά συμμάχους, ειδικά από τις αραβικές χώρες του Περσικού Κόλπου, για να βοηθήσει την καταπονημένη τουρκική οικονομία. Επιπλέον, η κίνηση της τελευταίας στιγμής του Ερντογάν να προσθέσει το ζήτημα της ευρωπαϊκής ένταξης της Τουρκίας στις διαπραγματεύσεις για το ΝΑΤΟ πιθανότατα έχει ως στόχο να ενεργοποιήσει τις διαπραγματεύσεις για την τελωνειακή ένωση μεταξύ Άγκυρας και Βρυξελλών. Η Άγκυρα είναι μαθημένη να ασκεί πιέσεις για διάφορα ζητήματα ώστε να βγαίνει κερδισμένη.
Χωρίς σαφές χρονοδιάγραμμα
Ακόμη όμως δεν είναι σαφές πότε η Τουρκία θα εγκρίνει οριστικά την ένταξη της Σουηδίας και το ΝΑΤΟ. Το τουρκικό κοινοβούλιο έχει προγραμματιστεί να μπει σε δίμηνη ανάπαυλα σύντομα. Εάν η Άγκυρα δεν δει πρόοδο στις απαιτήσεις της, θα μπορούσε να επιβραδύνει ή να σταματήσει τη διαδικασία για άλλη μια φορά.
Όσον αφορά τις σχέσεις μεταξύ Άγκυρας και Μόσχας, η διαχείριση κρίσεων φαίνεται να βρίσκεται σε εξέλιξη. Αυτοί οι δεσμοί μπορεί να έχουν ψυχρανθεί τις τελευταίες δύο εβδομάδες λόγω των κινήσεων του Ερντογάν και της επίσκεψης Ζελένσκι στην Τουρκία, αλλά Τούρκοι και Ρώσοι έχουν πάρα πολλά θέματα για τα οποία συνεχίζουν να συνεργάζονται – όπως οι τουρκικές εξαγωγές στη Ρωσία, οι Ρώσοι τουρίστες που ξοδεύουν δισεκατομμύρια δολάρια στην Τουρκία, οι τουρκικές εισαγωγές ενέργειας από τη Ρωσία και ο τερματισμός του εμφυλίου πολέμου στη Συρία. Ιδιαίτερη μνεία γίνεται στην συμφωνία για τα σιτηρά από την οποία η Ρωσία αποχώρησε αλλά ο πρόεδρος της Τουρκίας Ταγίπ Ερντογάν δήλωσε πως πιστεύει ότι ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν θέλει την συνέχιση της εφαρμογής της συμφωνίας που επιτρέπει την εξαγωγή ουκρανικών σιτηρών μέσω της Μαύρης Θάλασσας. Όπως μάλιστα είπε, θα συζητήσει την συμφωνία, περιλαμβανομένου του κεφαλαίου της εξαγωγής ρωσικών λιπασμάτων, με τον Πούτιν κατά την διάρκεια της συνάντησής τους που αναμένεται να γίνει τον Αύγουστο.
Εν πάση περιπτώσει, παρά τα όσα λένε τα μέσα ενημέρωσης που υποστηρίζουν τον Ερντογάν στο εσωτερικό, ο Τούρκος πρόεδρος είναι απίθανο να αναβιώσει την προσπάθεια ένταξης της χώρας του στην ΕΕ. Τόσο η ΕΕ όσο και η Τουρκία έχασαν τη βούληση και το ενδιαφέρον για πλήρη ένταξη στα μέσα της δεκαετίας του 2010, καθώς η δέσμευση της Άγκυρας στη δημοκρατία και το κράτος δικαίου άρχισε να αποδυναμώνεται, ενώ η μαζική μετανάστευση από τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική αναστάτωσε τους ευρωπαίους ψηφοφόρους. Όπως τόνισε ο Amberin Zaman του Al-Monitor, η τελευταία τουρκική κίνηση δεν αντιπροσωπεύει ούτε μια προσέγγιση με τη Δύση ούτε μια στροφή από τη Ρωσία.
