Επιχειρησιακά διδάγματα για την Ελλάδα από την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ

Δημήτριος Τσαϊλάς*

Η στρατιωτική ισχύς μας χρειάζεται να αναπτυχθεί με καινοτόμες και ριζοσπαστικές ενέργειες ανταποκρινόμενη στην ικανότητα τόσο για ταχεία αντίδραση όσο και για συνεχείς διακλαδικές επιχειρήσεις ελέγχου, άρνησης και απαγόρευσης με σκοπό να διαμορφωθεί ως το πιο επίμονο και ευέλικτο όργανο επιρροής της Ελλάδας.

Μια καινοτομία που έχει κάνει την εμφάνισή της όλο και περισσότερο στις διάφορες συγκρούσεις είναι τα μικρά, φθηνά και τεχνολογικά απλά drones που χρησιμοποίησε και η Χαμάς στην επίθεση της 7ης Οκτωβρίου. Αυτά προκάλεσαν μεγάλες ζημιές καθώς το Ισραήλ δεν ήταν επαρκώς προετοιμασμένο να αντιμετωπίσει την απειλή που δημιουργήσαν τα φτηνά ιπτάμενα σμήνη που κατείχαν οι τρομοκράτες της οργάνωσης Χαμάς. Ποια συμπεράσματα πρέπει να βγάλουμε από αυτό το γεγονός και σε ποιους άλλους τομείς εφαρμόζονται;

Η στρατιωτική ισχύς υπερασπίζεται το Έθνος μας διατηρώντας την εθνική μας κυριαρχία, αποτρέποντας την επιθετικότητα και κερδίζοντας πολέμους. Το κόστος της αποτροπής είναι πάντα μικρότερο από τις ένοπλες συγκρούσεις. Οι ελληνικές ένοπλες δυνάμεις αποτρέπουν με αξιόπιστες μάχιμες δυνάμεις που αρνούνται την πρόσβαση σε απειλές. Για να συνεχίσουμε τη σχετική υποστήριξη στην αποτροπή, πρέπει να υιοθετήσουμε νέους τρόπους λειτουργίας μέσα σε μια νοοτροπία ολοκληρωμένης ελληνικής στρατιωτικής ισχύος για να δημιουργήσουμε καλύτερες στρατηγικές επιλογές.

Η χρήση μη στελεχωμένων αεροσκαφών από τη Χαμάς στην αρχή της πρόσφατης τρομοκρατικής επίθεσης, που εξελίχθηκε σε πόλεμο, απέδειξε τον τεράστιο κίνδυνο που ενέχουν τα drones, αν και βασίζονται σε απλές, φθηνές τεχνολογίες. Είναι επιτακτική ανάγκη να εξεταστούν τρόποι αντιμετώπισης αυτής της απειλής και άλλων άμεσα διαθέσιμων τεχνολογιών που θα μπορούσαν επίσης να αποτελέσουν στρατηγικές απειλές, για παράδειγμα, εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης.

Η στρατιωτική χρήση drones έχει γίνει ευρέως διαδεδομένη, τόσο από τρομοκρατικές οργανώσεις όσο και από διάφορους στρατούς την τελευταία δεκαετία, και είναι σαφές ότι η Χαμάς δανείστηκε τακτικές drone από τον πόλεμο στην Ουκρανία και τις χρησιμοποίησε πριν εισβάλουν οι τρομοκράτες της οργάνωσης στο ισραηλινό έδαφος. Πράγματι, τα διδάγματα από την παρακολούθηση άλλων πολέμων σε όλο τον κόσμο θα έπρεπε να έχει πυροδοτήσει προειδοποιητικά καμπανάκια και να οδηγήσει σε καλύτερες προετοιμασίες από ό,τι φάνηκε στην αρχή του τρέχοντος πολέμου του Ισραήλ. Οπότε καταλήγουμε στο μερικό συμπέρασμα, ότι τα μη στελεχωμένα αεροσκάφη αιφνιδίασαν την άμυνα του Ισραήλ.

Η απειλή των drone άρχισε να γίνεται κατανοητή από χώρες, καθώς και από εταιρείες τεχνολογίας και βιομηχανίες ασφάλειας. Έτσι εμφανίστηκε μια ολόκληρη βιομηχανία αντιμέτρων, από αυτοσχέδιες συσκευές, μέσω ειδικών μεθόδων άμυνας όπως «όπλα λέιζερ» με δυνατότητα εξουδετέρωσής τους (κυρίως βασισμένες σχετικά με τον ηλεκτρονικό πόλεμο) και διάφορα συστήματα για τη διευκόλυνση του εντοπισμού και της εκτόξευσης βλημάτων προς την κατεύθυνση των drones. Ωστόσο, η Χαμάς κατάφερε να καταστρέψει προηγμένα συστήματα που κοστίζουν εκατοντάδες χιλιάδες έως εκατομμύρια δολάρια και να παραλύσει ολόκληρη την υποδομή επικοινωνιών. Το αποτέλεσμα ήταν δραματικό: η διακοπή της υποδομής επικοινωνιών δημιούργησε κρίσιμα τυφλά σημεία για τα στρατεύματα και εμπόδισε την επικοινωνία μεταξύ των διαφόρων μονάδων για τον συντονισμό των μαχών και των αποστολών έρευνας και διάσωσης.

Ποια είναι τα διδάγματα για το μέλλον των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων;

Το κυρίαρχο όραμα στον ιστορικό μας ρόλο θα απαιτήσει μεγαλύτερη διακλαδικότητα με τις χερσαίες δυνάμεις του Στρατού Ξηράς στα νησιά και στην ηπειρωτική χώρα το Πολεμικό Ναυτικό στις θάλασσες και την Πολεμική Αεροπορία για επιβεβαίωση αυτής της στρατηγικής εταιρικής σχέσης στις πολυχωρικές μάχες (multi-domain battle-MDB) που πλέον διαμορφώνουν το σύγχρονο πόλεμο. Η πολυχωρική μάχη είναι ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζουμε τους αντιπάλους με τη χρήση προηγμένης τεχνολογίας και αισθητήρων για τη συλλογή πληροφοριών, τη χρήση κατευθυνόμενων όπλων ακριβείας για επίθεση σε εχθρικούς στόχους και προηγμένων συστημάτων διοίκησης και ελέγχου για τη διαχείριση της ροής πληροφοριών και μέσων. Στη σύγχρονη εποχή όχι μόνο στόλοι πολεμικών πλοίων, αλλά οι αεροπορικές δυνάμεις, οι στρατηγικές δυνάμεις πυραύλων, τα σμήνη drones, οι χερσαίες δυνάμεις που διαθέτουν αισθητήρες και οπλισμούς ικανούς να διαμορφώσουν γεγονότα από μεγάλες αποστάσεις με εκμετάλλευση δικτυοκεντρικών μεθόδων πολέμου, θα περιλαμβάνει την ενσωμάτωση και τον συντονισμό πολλαπλών δυνάμεων σε ξηρά, αέρα, θάλασσα, διάστημα και κυβερνοχώρο.

Γι’ αυτό το λόγο μια ολοκληρωμένη στρατιωτική ισχύς (All-Domain), χρειάζεται να αξιοποιήσει όλες τις συμπληρωματικές αρχές και τις δυνατότητες με έμφαση στην τεχνολογία και εστίαση στη στρατιωτική ολοκλήρωση. Στο πλαίσιο αυτό, εκτιμάται σε ένα πόλεμο μεταξύ Ελλάδας-Τουρκίας τα οπλικά συστήματα (εναέρια, επιφάνεια και υποβρύχια) μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο τόσο στη διεξαγωγή, όσο και την άμυνα επιχειρήσεων.

Ωστόσο, η διαχείριση κινδύνου (risk management) είναι ο κριτής του μέλλοντος. Εφόσον δεν εκτελείται, παρέχει παράθυρα ευκαιριών στον εχθρό. Σήμερα, διαχειριζόμαστε τις συνέπειες 20 περίπου ετών μη εκσυγχρονισμού των ενόπλων δυνάμεων για το εδώ και τώρα. Εν τω μεταξύ, οι αντίπαλοί μας εκσυγχρονίστηκαν και θέσπισαν αλλαγές για να διαταράξουν ειδικά τις στρατιωτικές δυνάμεις μας. Αν θέλουμε να κερδίσουμε τον μελλοντικό αγώνα, πρέπει να αποεπενδύσουμε το παρόν για να επενδύσουμε στο μέλλον. Η αμεσότητα των μελλοντικών μας απειλών και προκλήσεων είναι πραγματική. Ο ανταγωνισμός στις θαλάσσιες περιοχές παραμένει χαοτικός, η Ευρώπη αντιμετωπίζει απειλές που δεν έχουμε δει από την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, οι ενέργειες και οι τεχνολογικές εξελίξεις της Τουρκίας μας απειλούν ολοένα και περισσότερο, και οι κρίσιμες θαλάσσιες λωρίδες στο Αιγαίο διαμορφώνονται σε σημεία ανάφλεξης για στρατιωτικό επίπεδο σύγκρουσης. Με καθεμία από αυτές τις προκλήσεις, οι αντίπαλοι θα χρησιμοποιούν όλο και πιο εκσυγχρονισμένες ικανότητες για να αντιμετωπίσουν τις στρατιωτικές δυνάμεις μας. Με τη σειρά μας, η βέλτιστη απάντηση είναι η Μάχη πολλαπλών τομέων με σύγχρονα όπλα, η οποία θα βοηθήσει στην οργάνωση των προσπαθειών μας για να φτάσουμε στον αγώνα ως μια συνεκτική δύναμη έτοιμη να κάνει τους αντιπάλους μας να σταματήσουν.

Ειδικά πρέπει να δοθεί έμφαση στα drones, τα οποία παρέχουν έναν φτηνό τρόπο συλλογής πληροφοριών και επίθεσης από αέρος με σχετική ακρίβεια, μια ικανότητα που προηγουμένως αποτελούσε ιδιοκτησία των προηγμένων στρατών. Σήμερα γίνεται σαφές ότι ακόμη και αν αυτά τα μέσα είναι κατώτερα, οι περισσότερες χώρες και στρατοί στον κόσμο δεν έχουν αξιόπιστη απάντηση σε αυτή την απειλή. Με τα χρόνια, μετά τη χρήση drones από στρατούς και τρομοκρατικές ομάδες, και δεδομένης της ευρείας χρήσης τους στον πόλεμο στην Ουκρανία, η συζήτηση για το θέμα έχει ενταθεί. Πάνω από όλα, πρέπει να γίνει κατανοητό ότι οι τεράστιες τεχνολογικές εξελίξεις των δύο τελευταίων δεκαετιών έχουν καταστήσει πολλές προηγμένες τεχνολογίες φθηνές, εύκολες στη λειτουργία και άμεσα διαθέσιμες σε μη κρατικές οντότητες. Το πιο σημαντικό από αυτά, μετά τα drones, είναι η τεχνητή νοημοσύνη και οι εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης διαφόρων επιπέδων που βρίσκονται ήδη στα χέρια των εχθρών της Ελλάδας και των τρομοκρατικών οργανώσεων. Η σημασία μιας τέτοιας τεχνολογίας διπλής χρήσης, η οποία δεν είναι προϊόν βιομηχανιών ασφάλειας, έχει αποδειχθεί ευρέως τους τελευταίους δεκαοκτώ μήνες στον πόλεμο στην Ουκρανία. Το ελληνικό σύστημα ασφαλείας πρέπει να αντιμετωπίσει αυτήν την απειλή αμέσως.

Για να τεθεί σε εφαρμογή η αξιοποίηση των νέων μορφών πολέμου, οι ελληνικές ένοπλες δυνάμεις χρειάζεται να δεσμευτούν να κάνουν σημαντικά βήματα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Αυτά τα επιτεύγματα θα περιλαμβάνουν την ενσωμάτωση της τρέχουσας ικανότητας με τις απαιτήσεις της ιδέας, την ανάπτυξη δόγματος για την καθοδήγηση της σημερινής δύναμης και τη λεπτομερή περιγραφή μιας πλήρους ιδέας με την οποία μπορούμε να πλαισιώσουμε μελλοντικές συζητήσεις και προσπάθειες. Κατά συνέπεια, η Ελλάδα πρέπει να αντιμετωπίσει νέες προκλήσεις στον τομέα της ανακάλυψης, της καταστροφής και της προστασίας από αυτές τις απειλές και θα πρέπει να θεωρήσει τα UAV και drones ως «μια νέα απειλή» και να τα αντιμετωπίσει καθαυτού και όχι απαραίτητα σε συνδυασμό με άλλες απειλές όπως αεροσκάφη της πολεμικής αεροπορίας του εχθρού ή επιτιθέμενους πυραύλους και ρουκέτες.

Διεξάγοντας αυτό το ταξίδι με γοργούς ρυθμούς για κοινές επιχειρήσεις, πρέπει να διασφαλίσουμε τη διαφάνεια, τη συνοχή και την κοινή κατανόηση. Τελικά, είναι πρόθεσή μας οι μελλοντικές μας προσπάθειές να παράσχουν το εννοιολογικό θεμέλιο για να σχεδιάσουμε και να τοποθετήσουμε τις πιο ικανές πολεμικές δυνάμεις πολλαπλών τομέων και να χρησιμεύσουν ως συνεργατικό σημείο εκκίνησης για κοινές πρωτοβουλίες σε όλη την κοινή δύναμη.

Συμπεράσματα

Καθώς τα σύγχρονα τεχνολογικά ανεπτυγμένα οπλικά συστήματα γίνονται ολοένα και πιο καθοριστικό χαρακτηριστικό του πολέμου, οι μαχητές και οι αναλυτές που εμπλέκονται στο σχεδιασμό, την εκτέλεση, την αξιολόγηση, την ανάλυση και την άμυνα έναντι των στρατιωτικών επιχειρήσεων πρέπει να κατανοήσουν τις επιπτώσεις της τεχνολογίας η οποία γίνεται πιο εξελιγμένη.

Η απειλή του drone ήρθε για να μείνει. Η αντιμετώπισή του απαιτεί άμεση αναβάθμιση εννοιολογικής και τεχνολογικής ετοιμότητας και περαιτέρω παρακολούθηση των εξελίξεων σε έναν τομέα που δεν στηρίζεται στις δάφνες του. Ταυτόχρονα, είναι δυνατό να αντληθεί κάποια αξία από την ανεξέλεγκτη εξάπλωση αυτών των όπλων και μπορεί να μεταφραστεί σε κατάλληλη υποστήριξη για πρωτοβουλίες που επιτρέπουν τη χρήση μη στελεχωμένων αεροσκαφών για σκοπούς ασφάλειας ή άλλες θετικές πρωτοβουλίες.

Η πρόκληση είναι ότι οι νέες τεχνολογίες εφαρμόζονται ουσιαστικά σε κάθε στρατιωτική αποστολή και λειτουργία τόσο στην επίθεση όσο και στην άμυνα. Επιπλέον, ο Ελληνισμός και οι αντίπαλοι αναπτύσσουν επίσης αντίμετρα των οποίων η δυνατότητα εφαρμογής θα ποικίλλει για το καθένα.

Περαιτέρω ασκήσεις, πολεμικά παιχνίδια, μοντελοποίηση και προσομοίωση και άλλες τεχνικές θα χρειαστούν για να καταλάβουμε πως τα νέα οπλικά συστήματα αποτελούν τη μεγαλύτερη απειλή και προσφέρουν τις περισσότερες ευκαιρίες για το μελλοντικό πόλεμο.

Ο επόμενος πόλεμος μπορεί να αποφασιστεί με βάση το ποιος θα βρει την καλύτερη απάντηση, αν έχουμε την καλύτερη απάντηση τότε θα τον αποτρέψουμε. Επομένως, πέρα από την εξαγωγή των απαραίτητων συμπερασμάτων, πρέπει να υπάρξει άμεση εξέταση άλλων τεχνολογιών ή πιθανών χρήσεων άμεσα διαθέσιμων τεχνολογιών (διπλής χρήσης) που μέχρι στιγμής δεν έχουν λάβει την κατάλληλη επιχειρησιακή προσοχή και που μπορεί να αποτελέσουν μελλοντικά εμπόδια.

*Ο Δημήτριος Τσαϊλάς είναι απόστρατος Αξιωματικός του ΠΝ, δίδαξε επί σειρά ετών στις έδρες Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως καθώς και της Στρατηγικής και Ασφάλειας, σε ανώτερους Αξιωματικούς στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου. Σήμερα είναι συνεργάτης και ερευνητής του Institute for National and International Security(INIS), και του Strategy International (SI). Συγγραφέας του βιβλίου «Ο Σύγχρονος Πόλεμος» Προκλήσεις για την Ελληνική Ασφάλεια. Εκδόσεις Ινφογνώμων.