Ο ρόλος της Χεζμπολάχ στην κλιμάκωση της σύγκρουσης στη Μέση Ανατολή
Η Χεζμπολάχ – που σημαίνει «κόμμα του Θεού» – ιδρύθηκε από μια ομάδα ριζοσπαστών Σιιτών κληρικών το 1982, με την υποστήριξη του Ιράν και έχει χαρακτηριστεί τρομοκρατική ομάδα από τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και το Ισραήλ. Η ομάδα είναι αφοσιωμένη στην εκδίωξη των δυτικών δυνάμεων από τη Μέση Ανατολή και απορρίπτει το δικαίωμα ύπαρξης του Ισραήλ. Όπως αναφέρει ο Jason Burke σε άρθρο του με τίτλο:What is Hezbollah, and how will it influence the Israel-Hamas war? θεωρείται ως πρωτοπόρος των επιθέσεων αυτοκτονίας με μαζικά θύματα. Αλλά είναι επίσης βασικός παράγοντας στην κυβέρνηση του Λιβάνου και ελέγχει πολλές περιοχές της χώρας με σιιτική πλειοψηφία, ιδιαίτερα στο νότο, κοντά στα ισραηλινά σύνορα.
Οι αναλυτές επισημαίνουν την επιρροή του Ιράν στη Χεζμπολάχ ως βασικό καθοριστικό παράγοντα της στρατηγικής του σε όλες τις ενέργειές του εναντίον του Ισραήλ: όπως η Χαμάς, η Χεζμπολάχ εκπαιδεύεται, χρηματοδοτείται και προμηθεύεται από το Σώμα των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης του Ιράν. Η Lina Khatib, διευθύντρια του Soas Middle East Institute γράφει: «Ούτε η Χαμάς ούτε η Χεζμπολάχ λαμβάνουν αποφάσεις να κηρύξουν πόλεμο ή ειρήνη χωρίς ρητή προηγούμενη συμφωνία από το Ιράν».
Ωστόσο, οι αναλυτές σημειώνουν ότι η Χαμάς και η Χεζμπολάχ δεν έχουν πανομοιότυπες ατζέντες: πράγματι, διχάστηκαν βαθιά κατά τη διάρκεια του συριακού εμφυλίου πολέμου, όταν η Χαμάς υποστήριξε τους αντάρτες ενώ η Χεζμπολάχ τάχθηκε στο πλευρό του Μπασάρ αλ Άσαντ. Η Χεζμπολάχ είναι πολύ καλύτερα εξοπλισμένη δύναμη από τη Χαμάς, με υψηλότερες περιφερειακές φιλοδοξίες. Και εν μέρει επειδή το Ιράν και η Χεζμπολάχ προσχωρούν στο σιιτικό Ισλάμ –σε αντίθεση με τη Χαμάς, που είναι σουνιτική– είναι πολύ πιο στενά ευθυγραμμισμένες πλευρές.
«Το γεγονός είναι ότι ανεξάρτητα από το τι συνέβη στις 7 Οκτωβρίου και τι συνέβη από τότε στο νότο, η μεγαλύτερη απειλή για το Ισραήλ είναι από τη Χεζμπολάχ», είπε ο Peter Beaumont. «Πρέπει να αναρωτηθείτε: εάν το Ισραήλ λέει ότι δεν μπορεί να ζήσει με την απειλή της Χαμάς, τι σημαίνει αυτό για μελλοντικά ερωτήματα ασφαλείας σχετικά με τη Χεζμπολάχ; Δεν ξέρω ποια είναι η απάντηση, αλλά η ερώτηση τίθεται ξεκάθαρα».
Πώς αντέδρασε η Χεζμπολάχ από τις 7 Οκτωβρίου;
Από τότε που η Χαμάς επιτέθηκε στο νότιο Ισραήλ, υπήρξαν εντατικοποιημένες διασυνοριακές ανταλλαγές στο βόρειο τμήμα της χώρας, οι οποίες δεν μπορούσαν να αποτελέσουν αιτία κλιμάκωσης. Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης, η αύξηση των επιθέσεων με ρουκέτες οδήγησε στην εκκένωση των Ισραηλινών αμάχων που ζουν πολύ κοντά στα σύνορα του Λιβάνου και στον εσωτερικό εκτοπισμό περισσότερων από 25.000 ανθρώπων στο Λίβανο. Πριν από τις χθεσινές ανταλλαγές, το Ισραήλ είπε ότι έξι από τους στρατιώτες του σκοτώθηκαν, καθώς και ένας άμαχος, ενώ η Χεζμπολάχ ανακοίνωσε τον θάνατο 61 μαχητών της.
Αλλά και οι δύο πλευρές έχουν τηρήσει μέχρι στιγμής τους «αδήλωτους κανόνες εμπλοκής, σύμφωνα με τους οποίους καμία πλευρά δεν πυροδοτεί νέο πόλεμο», έγραψε η Khatib. Η Χεζμπολάχ έχει χτυπήσει στρατιωτικές θέσεις και στόχους που θεωρεί ως λιβανικό έδαφος υπό ισραηλινή κατοχή, ενώ το Ισραήλ έχει βομβαρδίσει στόχους που συνδέονται με τη Χεζμπολάχ εντός 3 χιλιομέτρων από τα σύνορα.
Ωστόσο, το εύρος των επιθέσεων έχει αυξηθεί τις εβδομάδες μετά τις 7 Οκτωβρίου, και μαζί με αυτό έρχεται ο φόβος μιας αλυσίδας γεγονότων που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μια ολοκληρωτική σύγκρουση. Με τον αρχηγό της Χεζμπολάχ, Χασάν Νασράλα, να είναι εμφανώς σιωπηλός από την αρχική επίθεση της Χαμάς μέχρι την Παρασκευή, υπάρχουν φόβοι ότι η οργάνωσή του θα μπορούσε να προετοιμάζεται να απαντήσει.
Τι είπε ο Νασράλα την Παρασκευή;
Όταν ο ηγέτης της Χεζμπολάχ τελικά έσπασε τη σιωπή του με μια ομιλία που προβλήθηκε σε μεγάλες οθόνες σε όλο τον Λίβανο την Παρασκευή, επαίνεσε την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου που εκτιμάται ότι σκότωσε περισσότερους από 1.400 Ισραηλινούς και συνέλαβε εκατοντάδες ομήρους ως μια «πολύ επιτυχημένη» επιχείρηση που είχε αποκαλύψει «την αδυναμία , αδυναμία και απόλυτη ευθραυστότητα του Ισραήλ… είναι πιο εύθραυστο από τον ιστό της αράχνης». Πρότεινε επίσης ότι η Χεζμπολάχ διατήρησε την επιλογή να επεκτείνει τις διασυνοριακές της επιθέσεις «ανά πάσα στιγμή». Ωστόσο, στάθηκε μακριά από οποιαδήποτε κήρυξη πολέμου – και τόνισε ότι η επίθεση της Χαμάς είχε πραγματοποιηθεί εν αγνοία της Χεζμπολάχ.
Ο Peter Beaumont είναι προσεκτικός με οποιαδήποτε ερμηνεία που αντιμετωπίζει την ομιλία του Νασράλα ως αιτία ανακούφισης. «Η κατανόηση των μηνυμάτων δεν είναι απλή», είπε. «Νομίζω ότι είναι ακόμα ένα ανοιχτό ερώτημα τι θα κάνει η Χεζμπολάχ. Καθώς παίζουν αυτό το παιχνίδι της σταδιακής κλιμάκωσης, το μόνο που χρειάζεται είναι ένα χτύπημα που σκοτώνει τον Χ αριθμό – και δεν ξέρουμε ποιος είναι αυτός ο αριθμός – για να μην είναι πλέον υπό έλεγχο η λογική της κατάστασης. Και καθώς ο Nasrallah κάνει αυτό το πολύ προσεκτικό σχοινάκι, αυτό δεν σημαίνει ότι τα άλλα άτομα στην οργάνωση δεν θα προτιμούσαν να είναι πιο ενεργά».
Θα μπορούσε να υπάρξει κλιμάκωση στα σύνορα Ισραήλ-Λιβάνου;
Ο Νασράλα θέλει σίγουρα ο κόσμος να φοβάται την προοπτική – και το Σάββατο, η Χεζμπολάχ εκτόξευσε έναν ισχυρό πύραυλο τύπου που δεν χρησιμοποιήθηκε από τις 7 Οκτωβρίου. Οι αναφερόμενοι θάνατοι τριών παιδιών και της γιαγιάς τους σε ισραηλινή επίθεση, και τα αντίποινα της Χεζμπολάχ, θα μπορούσαν επίσης να θεωρηθούν ως το είδος του γεγονότος που θα μπορούσε να έχει αποτέλεσμα ντόμινο – αν και δεν έχει υπάρξει μέχρι στιγμής απότομη κλιμάκωση ως απάντηση, με τη συνοριακή πόλη του Kiryat Shmona που χτυπήθηκε ως απάντηση τώρα σε μεγάλο βαθμό έρημη.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Χεζμπολάχ έχει τη δύναμη πυρός να επεκτείνει σημαντικά τις επιχειρήσεις της: εκτιμάται ότι έχει ένα οπλοστάσιο περίπου 150.000 πυραύλων και ρουκετών, και ενώ τα περισσότερα από αυτά είναι «χαζά» όπλα με βεληνεκές μερικών δεκάδων χιλιομέτρων, μερικά είναι καθοδηγείται με ακρίβεια, με δυνατότητα να φτάσει μακριά στο εσωτερικό του Ισραήλ. «Αν πυροδοτηθεί κάτι σοβαρό σε ένα κέντρο πληθυσμού όπως η Χάιφα, όλα τα στοιχήματα θα ήταν εκτός λειτουργίας», είπε ο Peter Beaumont.
Υπάρχουν παράγοντες που επιβαρύνουν μια τέτοια κλιμάκωση. Η Χεζμπολάχ δεν είναι δημοφιλής στον Λίβανο εκτός της σιιτικής της βάσης ισχύος λόγω της αντίληψης ότι είναι διατεθειμένη να σύρει μονομερώς τη χώρα σε πόλεμο και το Ισραήλ έχει προειδοποιήσει ότι δεν θα κάνει διάκριση μεταξύ της επικράτειας της Χεζμπολάχ και της υπόλοιπης χώρας σε καμία απάντηση. Το Ισραήλ λέει ότι έχει πολλές δυνάμεις που κρατούνται σε εφεδρεία για οποιαδήποτε αντιπαράθεση με τη Χεζμπολάχ. Η άφιξη δύο ομάδων αερομεταφορέων των ΗΠΑ στη Μεσόγειο είναι ένας επιπλέον λόγος για τη Χεζμπολάχ να φοβάται τις συνέπειες μιας μεγαλύτερης σύγκρουσης.
Παρ ‘όλα αυτά, τα γεγονότα του τελευταίου μήνα έχουν εγχύσει ένα νέο είδος αβεβαιότητας στους υπολογισμούς ασφαλείας του Ισραήλ. «Θα ήταν αφελές, μετά τις 7 Οκτωβρίου, να πιστέψουμε ότι αυτό που συμβαίνει στο βορρά είναι άσχημο αλλά υπό έλεγχο», είπε ο Peter Beaumont. «Όλοι έχασαν τη συγκέντρωση στην επίθεση της Χαμάς. Θα ήταν τρομερά εφησυχαστικό να υποθέσουμε ότι αυτό θα παραμείνει ως έχει αυτή τη στιγμή».
Θα οδηγούσε οποιαδήποτε κλιμάκωση σε έναν ευρύτερο πόλεμο;
Μεγάλο μέρος της διπλωματικής προσπάθειας στον απόηχο της επίθεσης της 7ης Οκτωβρίου οφείλεται στους φόβους ότι –ακόμα κι αν κανένας από τους παίκτες δεν επιδιώκει αμέσως ένα τέτοιο αποτέλεσμα– ένας πόλεμος μεταξύ της Χεζμπολάχ και του Ισραήλ θα μπορούσε να κλιμακωθεί γρήγορα. Οι ΗΠΑ πιθανότατα θα ένιωθαν υποχρεωμένες να υποστηρίξουν το Ισραήλ εάν συνέβαινε αυτό, φοβούμενοι ότι η αποτρεπτική αξία των δυνάμεών τους στην περιοχή θα χαθεί εάν αποδειχθεί ότι μπλοφάρει. Το Ιράν, επίσης, λέει ότι δεν επιθυμεί έναν ευρύτερο πόλεμο και επιμένει ότι δεν ελέγχει τη Χεζμπολάχ, αλλά έχει προειδοποιήσει ότι «η πιθανή εξάπλωση του πολέμου σε άλλα μέτωπα πλησιάζει σε αναπόφευκτο στάδιο».
Η μόχλευση του Ιράν επί της Χεζμπολάχ, η αποτρεπτική δύναμη των ΗΠΑ, η στρατηγική επιθυμία του Ισραήλ να επικεντρωθεί στη Γάζα και οι φόβοι της Χεζμπολάχ για τη δική της καταστροφή, όλα θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως μετριαστικά ενάντια στο άνοιγμα ενός νέου μετώπου, τουλάχιστον προς το παρόν. Αλλά αν η Χεζμπολάχ ή το Ισραήλ αισθάνονται ότι η κόκκινη γραμμή ξεπερνιέται από την άλλη πλευρά, αυτό δεν σημαίνει ότι μπορεί να μην συμβεί ούτως ή άλλως.
