Η ναυτική ισχύς μπορεί και πρέπει να κερδίσει την ψυχή των Ελλήνων

Δημήτριος Τσαϊλάς*

Το θωρηκτό «ΑΒΕΡΩΦ» είναι ο ζωντανός θρύλος, όχι μόνο του Πολεμικού Ναυτικού αλλά ολοκλήρου του Ελληνισμού, συγκαταλέγεται δε στα πλοία του Πολεμικού Ναυτικού των Ελλήνων, που αποκτήθηκε για να αντικαταστήσει τη φήμη του Ναυτικού του Επαναστατικού Αγώνα του 1821. Είναι μία ιστορική παρουσία που συμβολίζει την ταύτιση μίας κατεξοχήν ναυτικής χώρας με το Πολεμικό της Ναυτικό, που ποτέ δεν υπέστειλε τις Σημαίες του. Μία παρουσία που υπενθυμίζει πώς τα θεμέλια του Ελληνικού Έθνους, είναι θαλασσινά και πώς ο χρησμός του μαντείου των Δελφών περί των “ξύλινων τειχών” είναι διαχρονικά επιβεβαιωμένος και δεν επιδέχεται καμία αμφισβήτηση. Ελλάδα και Θάλασσα είναι έννοιες ταυτόσημες.

Το Σεπτέμβριο του 1911, για πρώτη φορά η Ελλάδα αποκτούσε μια σύγχρονη μεγάλη μονάδα, που μόλις είχε καθελκυστεί, συμβολίζοντας την ιστορική πορεία του Ναυτικού. Το Θωρηκτό «Αβέρωφ» φέρει στη πλώρη του, έμβολο όπως οι αρχαίες τριήρεις και στη πρύμνη του, κατασκευή που θυμίζει τα πυρπολικά του Κανάρη. Με αυτό το πνεύμα αλλά κυρίως με τη ψυχή των ναυτών, τοποθέτησε στις σωστές διαστάσεις την παρουσία του στις θάλασσες, με ένα δυαδισμό, ύλης και ψυχής, ηγεσίας και υποδομής, γράφοντας ιστορία και το θρύλο.

Το «ΑΒΕΡΩΦ», ο αγέρωχος θαλασσαητός ξεκίνησε λευτερώνοντας τα νησιά και τη Χαλκιδική, με τα αγήματα που φέρει μέσα στα σπλάχνα του. Στη συνέχεια ακοίμητος φρουρός αποκλείει τα Δαρδανέλια. Στις 3 Δεκεμβρίου 1912 καταναυμαχεί τον οθωμανικό στόλο στην Έλλη. Στις 5 Ιανουαρίου 1913 με τη ναυμαχία της Λήμνου ολοκληρώνει τη νίκη και τη ψυχική διεργασία στη ψυχή του καθημαγμένου λαού μας πυροδοτώντας τη λευτεριά της Θράκης ως το Δεδεαγάτς. Το «ΑΒΕΡΩΦ» γίνεται συνώνυμο της νίκης και της λεβεντιάς. Απόκτησε υπερβατικές ιδιότητες. Τίποτα πια δεν ήταν ακατόρθωτο για το δοξασμένο πολεμικό πλοίο. Πάντα στις επάλξεις του έθνους, σημαιοφόρος της Πατρίδας, στη πρώτη γραμμή μετέφερε τη γαλανόλευκη.  Το διάστημα 1918-1922 αγκυροβολημένο στο Πέρα και στη Σμύρνη, μετουσίωσε τους πόθους του έθνους. Το 1923, μετά τη καταστροφή, συμβολίζει τη θέληση να μην αφήσουμε τα μετερίζια του έθνους. Το 1941, φτάνει αλώβητο στην Αλεξάνδρεια για να συνεχίσει τον αγώνα. Τον Οκτώβριο του 1944, ήταν το πλοίο προπομπός της λευτεριάς του έθνους, παραδίδοντας τη Σημαία του για να επαρθεί στο βράχο της Ακροπόλεως. Ενώ εκτελεί το τελευταίο του ταξίδι το 1949 για να παραδοθούν και τα Δωδεκάνησα στο ελληνικό κράτος. 

Μια ιστορία που θα θυμάστε, ανεξάρτητα από την περίπτωση. Απέδωσε όμως για το Πολεμικό Ναυτικό; Τι συμπεράσματα βγαίνουν από μια τέτοια ανάμνηση;

Οι υποστηρικτές του ναυτικού παντού θρηνούμε για την «τυφλότητα που επιδεικνύεται προς τη θάλασσα», την αδιαφορία για το θαλάσσιο εμπόριο και για τα ναυτικά που προστατεύουν τις θαλάσσιες προσπάθειες. Γιατί οι παράκτιοι λαοί είναι αδιάφοροι για τις θάλασσες; Δεν χρειάζεται διδακτορικό στις διεθνείς σχέσεις για να σας πω ότι εάν το ναυτικό μας φαίνεται σαν να είναι φτωχός συγγενής, με σκουριασμένα πλοία και χωρίς σύγχρονα οπλικά συστήματα, τότε αυτή θα είναι και η εντύπωση που θα δημιουργούν στον καθένα. Σε μια εποχή όπου η εθνική μας βούληση δοκιμάζεται στις θάλασσες του Αιγαίου και της Μεσογείου η εικόνα που θέλουμε να προβάλουμε στον πιο κρίσιμο σύμμαχό μας και όλα τα ναυτικά των άλλων εταίρων πρέπει να είναι η βέλτιστη. Να επιδεικνύουμε την αίσθηση της υπευθυνότητας. Το αρχαιότερο Ναυτικό του κόσμου, το Ελληνικό, να μη στενάζει κάτω από παλιό υλικό χωρίς τεχνολογικές αναβαθμίσεις. Πώς όμως, θα αποτρέψουμε την εις βάρος μας  ισορροπία ισχύος; Αυτή είναι μια καλή ερώτηση. Το πρόβλημα είναι, ότι αυτή η ερώτηση τίθεται μερικές δεκαετίες αργότερα. Τα εξοπλιστικά προγράμματα έχουν καθυστερήσει. Οι περισσότερες κύριες μονάδες κρούσεως στο Πολεμικό Ναυτικό έχουν ξεπεράσει το όριο ζωής τους και διατηρούνται χάριν του φιλότιμου, της τόλμης, της ορμητικότητας  και του υψηλού επαγγελματισμού του προσωπικού. Η σωστή ερώτηση για σήμερα είναι: Ο Ελληνισμός θα υποστηρίξει τα κυριαρχικά του δικαιώματα, μόνο με το φιλότιμο; Πιο είναι το πρόβλημα; Θα τοποθετούσατε στην Προεδρική Φρουρά που υποδέχεται τους ξένους ηγέτες στο Προεδρικό Μέγαρο ευζώνους που θα φορούσαν σκισμένες στολές, λερωμένες, και τσαλακωμένες; Φυσικά και όχι.

Να ξέρετε ότι η υπερηφάνεια για το πλοίο και την αποστολή του έχει πολλά να κάνει με το ηθικό. Δεν πρόκειται για χρόνο ή χρήμα. Αυτό είναι θέμα νοοτροπίας και προτεραιοτήτων. Οι τουρκικές διεκδικήσεις και οι πειρατείες από τρομοκράτες, εγείρουν για άλλη μια φορά ζητήματα σχετικά με την ευαισθησία της ελευθερίας ναυσιπλοΐας και σε συνέχεια το παγκόσμιο εμπόριο και τις θαλάσσιες αλυσίδες εφοδιασμού, στις απειλές από παγκόσμιους τρομοκρατικούς στρατούς. Ένα από τα κύρια αδύνατα σημεία των θαλάσσιων αλυσίδων εφοδιασμού είναι οι στενές πλωτές οδοί και τα θαλάσσια στενά. Σε αυτές τις περιοχές μπορεί να προκύψουν διακοπές, μέχρι σημείου αποκλεισμού θαλάσσιων και εμπορικών οδών. Αυτές οι δραστηριότητες, αν δεν εξαλειφθούν σύντομα, έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν σημαντικές ζημιές – και όχι μόνο για τις χώρες της περιοχής, καθώς η συνεχιζόμενη ζημιά θα προκαλέσει αύξηση των τιμών των θαλάσσιων ναύλων λόγω αύξησης των τιμών ασφάλισης. Αυτό με τη σειρά του θα έχει εκτεταμένο και σημαντικό αντίκτυπο και σε ευρύτερους κύκλους.

Κατά συνέπεια, φαίνεται ότι η ρητορική πρόκληση ενώπιον του ναυτικού είναι τετραπλή. Πρώτον, να εξηγήσουμε τους σκοπούς του Πολεμικού Ναυτικού, χτίζοντας την πνευματική υπόθεση για ναυτική ισχύ. Δεύτερον, να το αποδείξουμε, αναλύοντας με στοιχεία που να δείχνουν ότι η θαλάσσια ισχύς παραμένει τόσο κρίσιμη όσο ήταν στην εποχή των Βαλκανικών Πολέμων ή στην εποχή του πανιού στο 1821, και να αποδείξουμε ότι η θαλάσσια μάχη δεν είναι περαστική. Εχθροί υπάρχουν και πρέπει να αντιμετωπιστούν ή να νικηθούν. Τρίτον, να αναγνωρίσει η πολιτεία ότι αυτή η προσπάθεια δεν αφορά αποκλειστικά μια απαθή συλλογιστική, αλλά χρειάζεται να διεγείρουν τη ζέση των φορολογουμένων για υψηλούς σκοπούς αντί απλώς να σημειώνουν λίστες με στατιστικά στοιχεία και να συζητάνε θέματα για θαλάσσιες υποθέσεις, εμπνέοντας και τους πολίτες. Και τέταρτον, να φροντίσουμε στη διατήρηση των πνευματικών και συναισθηματικών στοιχείων αυτής της εκστρατείας προβολής «επ’ άπειρον». Δεν υπάρχουν τελικές νίκες στη μάχη για τη ναυτική ήπια ισχύ. Χρειάζεται συνεχής φροντίδα και τροφή για να ριζώσει και να ευδοκιμήσει μια ναυτική κουλτούρα.

Οι ημέρες των υπερβολικά αισιόδοξων μαρτυριών και ομιλιών για τις ναυτικές μας ικανότητες πέρασαν και τώρα ήρθε η ώρα να απαιτήσουμε από τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να επενδύσουν στη θαλάσσια ισχύ μας, σε αυτό το Πολεμικό Ναυτικό και τον εμπορικό της στόλο. Εάν η Ελλάδα επιθυμεί να εγγυηθεί την ελεύθερη πρόσβαση και το εμπόριο διαφυλάσσοντας τα συμφέροντα της ίδιας των εταίρων και των συμμάχων της σε όλο τον κόσμο, θα πρέπει να υπερβεί τις δημόσιες αφηγήσεις, να αναγνωρίσει τις προκλήσεις, να απαιτήσει λογοδοσία και να επενδύσει στο χάσμα της ναυπηγικής της βιομηχανίας.

Η καταστολή άσκησης πιέσεων από κέντρα εξουσίας του εξωτερικού και του εσωτερικού καθώς και η συνηγορία από ομάδες συμφερόντων θα επιτύχει μόνο με την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων και όχι της ασθένειας πίσω από τη σταδιακά διαβρωμένη θαλάσσια ισχύ του Ελληνισμού. Ο μόνος τρόπος για να γίνει αυτό είναι να δοθεί προτεραιότητα από την κυβέρνηση και να υποστηριχθεί από μια κρίσιμη μάζα βασικών μελών της αντιπολίτευσης στις βασικές επιτροπές. Διαφορετικά, σχεδόν ένα αιώνα μετά τις νικηφόρες ναυμαχίες της Έλλης και της Λήμνου, θα γράφουμε ότι η Ελλάδα γεννήθηκε στις θάλασσες, ωρίμασε στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο με τα θαλασσινά ανδραγαθήματα, αλλά γέρασε, γκρίζαρε τις θάλασσες, κουράστηκε γιατί η εθνική της οικογένεια την αντιμετώπιζε με αδιαφορία.

*Ο Δημήτριος Τσαϊλάς είναι απόστρατος Αξιωματικός του ΠΝ, δίδαξε επί σειρά ετών στις έδρες Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως καθώς και της Στρατηγικής και Ασφάλειας, σε ανώτερους Αξιωματικούς στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου. Σήμερα είναι συνεργάτης και ερευνητής του Institute for National and International Security(INIS), και του Strategy International (SI). Συγγραφέας του βιβλίου «Ο Σύγχρονος Πόλεμος» Προκλήσεις για την Ελληνική Ασφάλεια. Εκδόσεις Ινφογνώμων.