Το Ιράν ως αποσταθεροποιητικός παράγοντας στην περιοχή
Γιατί το Ιράν είναι ο κοινός κρίκος στην αλυσίδα των συγκρούσεων από τη Λωρίδα της Γάζας μέχρι και το Πακιστάν
Η μακρά ιστορία του Ιράν στη δημιουργία δυνάμεων πληρεξουσίων που πολεμούν τους εχθρούς του στην περιοχή, καθώς και οι συγκρούσεις του με αυτονομιστικές και τρομοκρατικές ομάδες, έχουν παίξει σε μια σειρά πρόσφατων συγκρούσεων.
Ισραήλ και Γάζα. Υεμένη και Ερυθρά Θάλασσα. Λίβανος, Συρία, Ιράκ και Πακιστάν. Σε κάθε σημείο ανάφλεξης σε ένα σύνολο συγκρούσεων που εκτείνονται σε 1.800 μίλια και περιλαμβάνουν ένα σωρό απρόβλεπτων ένοπλων παραγόντων και συμφερόντων, υπάρχει ένας κοινός παρονομαστής: το Ιράν. Η Τεχεράνη έχει αφήσει το αποτύπωμά της με την παρασκηνιακή υποστήριξή της σε παραστρατιωτικές ομάδες σε μέρη όπως ο Λίβανος και η Υεμένη, και με τις απευθείας πυραυλικές επιθέσεις των τελευταίων ημερών σε στόχους στο Ιράκ, τη Συρία και το Πακιστάν.
Η σύνδεση με το Ιράν πηγάζει εν μέρει από τις δεκαετίες προσπάθειες του Ιράν να αποτρέψει τις απειλές και να υπονομεύσει τους εχθρούς με τη δημιουργία ομοϊδεατών πολιτοφυλακών σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή.
Επιπλέον, το ίδιο το Ιράν, όπως και οι γειτονικές χώρες, αντιμετωπίζει ένοπλα αυτονομιστικά κινήματα και τρομοκρατικές ομάδες σε συγκρούσεις που ξεπερνούν εύκολα τα σύνορα του και αποτελούν απειλή για την ασφάλειά του.
Τι σχέση όμως έχει το Πακιστάν με τη Γάζα; Στη συνέχεια θα προσπαθήσουμε να ρίξουμε φως στο πώς συνδέονται με το Ιράν.
Η εικόνα πίσω από το θεοκρατικό καθεστώς των Αγιατολάχ
Από την επανάσταση του 1979 που έκανε το Ιράν σιιτική μουσουλμανική θεοκρατία, η χώρα έχει απομονωθεί και θεωρεί τον εαυτό του πολιορκημένο. Πιο συγκεκριμένα, το Ιράν θεωρεί τις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ισραήλ ως τους μεγαλύτερους εχθρούς του. Ας μην λησμονούμε πως για περισσότερες από τέσσερις δεκαετίες οι ηγέτες του έχουν ορκιστεί να καταστρέψουν το Ισραήλ. Το Ιράν θέλει επίσης να εδραιωθεί ως το πιο ισχυρό έθνος στην περιοχή του Περσικού Κόλπου, όπου ο κύριος αντίπαλός του είναι η Σαουδική Αραβία, χώρα σύμμαχος των ΗΠΑ, και είχε συχνά εχθρικές σχέσεις με τους Σαουδάραβες και κάποιους άλλους, κατά κύριο λόγο σουνίτες μουσουλμάνους γείτονες Άραβες. Βέβαια οι εχθρικές σχέσεις με το βασίλειο των Σαούντ εξομαλύνθηκαν, όταν πριν ένα χρόνο με την μεσολάβηση της Κίνας υπήρξε αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων, αυτό όμως δεν άλλαξε το δόγμα της χώρας ενάντια σε Ισραήλ και ΗΠΑ. Η εξομάλυνση φάνηκε περισσότερο ως λύση ανάγκης καθώς ειδικοί και αναλυτές θεωρούσαν το Ιράν λαβωμένο εσωτερικά εξαιτίας των πολλαπλών αντιδράσεων που έφερε ο βίαιος θάνατος της Μάχσα Αμίνι, μιας νεαρής Ιρανής κουρδικής καταγωγής από την αστυνομία ηθών της χώρας. (Για την προσέγγιση Σαουδικής Αραβίας Ιράν μπορείτε να διαβάσετε ΕΔΩ )
Στο πέρασμα των χρόνων, το Ιράν έχει εξοπλίσει, εκπαιδεύσει, χρηματοδοτήσει, συμβουλεύσει και διευθύνει πολλές ομάδες στην ευρύτερη περιοχή με τις οποίες μοιράζεται τους ίδιους εχθρούς. Αν και οι ιρανικές δυνάμεις έχουν εμπλακεί απευθείας σε πολέμους στη Συρία και το Ιράκ, η Τεχεράνη έχει πολεμήσει κυρίως τους εχθρούς της στο εξωτερικό μέσω αντιπροσώπων.
Το Ιράν, το οποίο αποκαλεί τον εαυτό του και αυτές τις πολιτοφυλακές «Άξονας Αντίστασης» στην αμερικανική και ισραηλινή δύναμη, θεωρεί πως αυτές οι κινήσεις είναι μέρος ενός ενιαίου αγώνα ενάντια στον σιωνιστικό εχθρό του, δηλαδή το Ισραήλ και τους συμμάχους του, δηλαδή τη Δύση και ιδιαίτερα τις ΗΠΑ. Οι ιρανοί ηγέτες, οι οποίοι δεν ξεχνούν το παρελθόν της περσικής αυτοκρατορίας, αποκαλούν την προσέγγισή τους στρατηγική άμυνας, λέγοντας ότι για να αμυνθεί, η χώρα πρέπει να αναλάβει δράση εκτός των συνόρων της.
Το πόσο καλά λειτουργεί η συγκεκριμένη στρατηγική είναι υπό αμφισβήτηση. Τρομοκρατικές ομάδες έχουν επιτεθεί σε ιρανικό έδαφος και για χρόνια το Ισραήλ έχει πραγματοποιήσει στοχευμένες επιθέσεις στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, σκοτώνοντας μερικά από τα βασικά του πρόσωπα και καταστρέφοντας εγκαταστάσεις.
Γιατί το Ιράν χρησιμοποιεί πολιτοφυλακές εκτός της επικράτειάς του
Ενώ το Ιράν θέλει να προβάλει τη δύναμή του και την επιρροή του, είναι απρόθυμο να εμπλακεί άμεσα σε πόλεμο με τις Ηνωμένες Πολιτείες ή τους συμμάχους τους, γνωρίζοντας ότι αδυνατεί να αντέξει μια τέτοιου είδους πολεμική αντιπαράθεση, γι΄αυτό χρησιμοποιεί αντιπροσώπους με στοχευμένα χτυπήματα, ώστε να έχει τη δυνατότητα να αρνηθεί την όποια συμμετοχή/ανάμειξη στη πορεία ανάλογα με τις διεθνείς εξελίξεις.
Το πόσο ασφαλείς αισθάνονται οι ηγέτες του Ιράν στην εξουσία τους είναι ασαφές, ειδικά μετά τις συνεχόμενες εξεγέρσεις των νέων στο εσωτερικό της χώρας. Γνωρίζουν όμως ότι δεκαετίες κυρώσεων και εμπάργκο έχουν υποβαθμίσει τις στρατιωτικές δυνάμεις του Ιράν και την οικονομία του και ότι η κατασταλτική κυβέρνησή τους αντιμετωπίζει έντονη εγχώρια αντιπολίτευση και η αντίδραση, ειδικά σε περιοχές με κουρδικούς πληθυσμούς σιγοκαίει.
Το Ιράν ελπίζει να αντισταθμίσει τις ευπάθειές του στο εσωτερικό αναπτύσσοντας πυρηνικά όπλα, κάτι που θα το έφερνε στο ίδιο επίπεδο με το Πακιστάν και το Ισραήλ — και μπροστά από τη Σαουδική Αραβία. Αλλά μέχρι στιγμής το πυρηνικό πρόγραμμα- επίσημα τουλάχιστον- δεν τα έχει καταφέρει.
Η επένδυση σε δυνάμεις πληρεξούσιων, κυρίως σιίτες στον Λίβανο, το Ιράκ και την Υεμένη αλλά και τη σουνιτική Χαμάς στη Λωρίδα της Γάζας, είναι η λύση για την ανάπτυξη της εκωτερικής επιρροής καθώς επιτρέπει στο Ιράν να προκαλέσει προβλήματα στους εχθρούς του, αποσυντονίζοντας την περιοχή και, παράλληλα, του δίνει την ευκαιρία να αυξήσει την προοπτική να προκαλέσει περισσότερα σε περίπτωση επίθεσης. Με τον τρόπο αυτό χτυπά το Ισραήλ ασκώντας ταυτόχρονα πίεση και στις ΗΠΑ
Ιρανοί αξιωματούχοι αρνήθηκαν δημοσίως ότι εμπλέκονται ή διέταξαν την τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου που σκότωσε περίπου 1.200 ανθρώπους. Αλλά επαίνεσαν την επίθεση ως ένα σημαντικό επίτευγμα και προειδοποίησαν ότι το περιφερειακό τους δίκτυο θα άνοιγε πολλαπλά μέτωπα εναντίον του Ισραήλ, εάν ο Νετανιάχου και η ισραηλινή κυβέρνηση συνέχιζε τον πόλεμο κατά της Χαμάς στη Λωρίδα της Γάζας. Και εν μέρει έχει συμβεί αυτό που ανακοίνωσαν, καθώς ορισμένοι από τους πληρεξούσιους του Ιράν έχουν, στην πραγματικότητα, εντείνει τις επιθέσεις στο Ισραήλ, αλλά έχουν αποφύγει τον πλήρη πόλεμο, όπως συμβαίνει με την Χεζμπολάχ στα σύνορα με τον Λίβανο και τους Χούτι που επιτίθενται σε ισραηλινά και δυτικά πλοία στην Ερυθρά Θάλασσα.
Ποιες είναι οι ομάδες πληρεξούσιοι του Ιράν;
Η Χεζμπολάχ στον Λίβανο, που θεωρείται ευρέως ως η πιο ισχυρή και εξελιγμένη από τις συμμαχικές δυνάμεις του Ιράν, ιδρύθηκε τη δεκαετία του 1980 με τη βοήθεια του Ιράν, ειδικά για να πολεμήσει την ισραηλινή κατοχή του νότιου Λιβάνου. Η ομάδα, η οποία είναι επίσης πολιτικό κόμμα στον Λίβανο, έχει πολεμήσει σε πολλούς πολέμους και συνοριακές αψιμαχίες με το Ισραήλ.
Η Χεζμπολάχ ανταλλάσσει πυρά κατά μήκος των συνόρων με τον ισραηλινό στρατό σχεδόν καθημερινά από την τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου, αλλά μέχρι στιγμής έχει αποφύγει να συμμετάσχει πλήρως στον αγώνα.
Το κίνημα των Χούτι στην Υεμένη ξεκίνησε μια εξέγερση κατά της κυβέρνησης πριν από δύο δεκαετίες. Αυτό που κάποτε ήταν μια αντάρτικη δύναμη απέκτησε δύναμη από τη στιγμή που ευθυγραμμίστηκε με το Ιράν. (Για τους Χούτι περισσότερα μπορείτε να διαβάσετε ΕΔΩ )
Οι Χούτι κατέλαβαν μεγάλο μέρος της χώρας το 2014 και το 2015 και ένας συνασπισμός υπό τη Σαουδική Αραβία μπήκε στον εμφύλιο πόλεμο στο πλευρό της κυβέρνησης της Υεμένης. Μια de facto εκεχειρία τηρείται από το 2022, με τους Χούτι να εξακολουθούν να ελέγχουν τη βορειοδυτική Υεμένη και την πρωτεύουσά της, τη Σάνα, την ώρα που οι Χούτι είχαν αρχίσει να χάνουν τη δυναμική τους στο εσωτερικό.
Από τότε που ξεκίνησε ο πόλεμος στη Γάζα, οι Χούτι διεξήγαγαν αυτό που αποκαλούν εκστρατεία αλληλεγγύης προς τους Παλαιστίνιους. Έχουν εκτοξεύσει πυραύλους και μη επανδρωμένα αεροσκάφη στο Ισραήλ και έχουν διαταράξει ένα σημαντικό μέρος της παγκόσμιας ναυτιλίας επιτιθέμενοι σε δεκάδες πλοία που κατευθύνονται προς ή από τη Διώρυγα του Σουέζ. Αυτό έχει μετατρέψει τους Χούτι σε μια δύναμη με παγκόσμιο αντίκτυπο και ώθησε τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Βρετανία, με τη βοήθεια συμμάχων, να πραγματοποιήσουν πυραυλικές επιθέσεις σε στόχους των Χούτι εντός της Υεμένης.
Η Χαμάς, στα παλαιστινιακά εδάφη, έχει επίσης λάβει όπλα και εκπαίδευση από το Ιράν και έχει κάνει επανειλημμένα χτυπήματα και επιθέσεις στο Ισραήλ.
Γιατί το Ιράν χτύπησε το Ιράκ, τη Συρία και το Πακιστάν;
Τα συγκεκριμένα χτυπήματα έχουν να κάνουν με τα προβλήματα στο εσωτερικό της χώρας.
Καθώς οι εντάσεις αυξάνονται σε ολόκληρη την περιοχή, η Τεχεράνη γίνεται όλο και περισσότερο στόχος.
Τον περασμένο μήνα, μια αυτονομιστική ομάδα επιτέθηκε σε αστυνομικό τμήμα στο νοτιοανατολικό Ιράν, σκοτώνοντας 11 άτομα. Δύο ανώτεροι Ιρανοί διοικητές δολοφονήθηκαν στη Συρία και το Ιράν.
Στη συνέχεια, αυτόν τον μήνα, βομβιστικές επιθέσεις αυτοκτονίας στο Κερμάν του Ιράν, σκότωσαν σχεδόν 100 ανθρώπους – οι πιο θανατηφόρες τρομοκρατικές επιθέσεις από την ίδρυση της Ισλαμικής Δημοκρατίας- για τις οποίες την ευθύνη ανέλαβε το Ισλαμικό Κράτος.
Μέσα στον κυκεώνα όλων αυτών των γεγονότων και ενώ η σύγκρουση στη Γάζα συνεχίζεται με το Ισραήλ να επιμένει παρά τις πιέσεις των ΗΠΑ, το καθεστώς των Αγιατολλάχ ήθελε να κάνει μια επίδειξη δύναμης προκειμένου να ικανοποιήσει τους σκληροπυρηνικούς που αποτελούν τη βάση υποστήριξής του και ήταν ήδη εξοργισμένοι με τις ισραηλινές επιθέσεις. Γι΄αυτό και το Ιράν πέρασε στην επίθεση.
Εκτόξευσε πυραύλους κατά του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία και, όπως είπε, εναντίον μιας ισραηλινής βάσης για τη συλλογή πληροφοριών στο βόρειο Ιράκ. Η ιρακινή κυβέρνηση, η οποία κινείται σε τεντωμένο σκοινί ισορροπίας μεταξύ ΗΠΑ και Ιράν, αρνήθηκε ότι το κτίριο που χτυπήθηκε ήταν συνδεδεμένο με το Ισραήλ. (Για τις ασκήσεις ισορροπίας του Ιράκ περισσότερα μπορείτε να διαβάσετε ΕΔΩ ) Χτύπησε επίσης το Πακιστάν.
Γιατί το Πακιστάν;
Ας προσπαθήσουμε να δούμε την εξέλιξη των γεγονότων για να κατανοήσουμε το γιατί.
Το Ιράν δημοσίευσε πλάνα από drone από το αρχηγείο των τρομοκρατών Jaish ul-Adl στο Πακιστάν, το οποίο στόχευε.
Το Ιράν βομβάρδισε την Τρίτη στόχους στο Πακιστάν και πιο συγκεκριμένα στην επαρχία Balochistan στοχεύοντας την οργάνωση Jaish ul-Adl που σημαίνει Στρατός της Δικαιοσύνης. Η οργάνωση Jaish ul-Adl είναι σουνιτική αυτονομιστική οργάνωση, η οποία δρα και σε περιοχές του Ιράν όπου υπάρχουν Σουνίτες Βαλούχοι και επιθυμεί την αυτονομία του Μπαλουχιστάν, το οποίο θα περιλαμβάνει εδάφη από περιοχές του Ιράν και του Πακιστά. Με άλλα λόγια πρόκειται για οργάνωση που δρα και στις δύο πλευρές των συνόρων. Ανέλαβε επίσης την ευθύνη για τη θανατηφόρα επίθεση τον περασμένο μήνα σε ιρανικό αστυνομικό τμήμα.
Στη συνέχεια, το Πακιστάν βομβάρδισε το Ιράν και πιο συγκεκριμένα βομβάρδισε επίσης τους Βαλούχους τρομοκράτες επί του ιρανικού εδάφους στην επαρχία Σιστάν-Μπαλουχιστάν.
Με άλλα λόγια και οι δυο χώρες βομβάρδισαν την ίδια τρομοκρατική ομάδα κατηγορώντας η μια την άλλη. Οι δύο χώρες έχουν κατηγορήσει και στο παρελθόν η μία την άλλη ότι δεν κάνουν αρκετά για να εμποδίσουν τους μαχητές να περάσουν τα σύνορα.
Η ιρανική επαρχία Σιστάν-Μπαλουχιστάν είναι ένα από τα πιο στρατηγικά σύνορα του Ιράν. Μοιράζεται σύνορα μήκους σχεδόν 200 μιλίων με το Αφγανιστάν και σχεδόν 575 μιλίων με το Πακιστάν. Το Chabahar, το μοναδικό ωκεάνιο λιμάνι του Ιράν, βρίσκεται στην ακτή της συγκεκριμένης επαρχίας στον Κόλπο του Ομάν. Το Chabahar έχει τη δυνατότητα να αποτελέσει βασικό εμπορικό κόμβο για τη Μέση Ανατολή και τη Νότια Ασία.
Σημαντικό το γεγονός ότι και οι δυο χώρες έχουν σύντομα εκλογές. Το Πακιστάν στις 8 Φεβρουαρίου και το Ιράν την 1η Μαρτίου. Επομένως, οι κινήσεις τους γίνονται για λόγους εντυπωσιασμού και μόνο κατά την ταπεινή δημοσιογραφική μου εκτίμηση.
Υπόψη πως το Ιράν ανήκει στο τρίγωνο Μόσχας Άγκυρας Τεχεράνης και το Πακιστάν έχει συμμαχικές σχέσεις με την Τουρκία. Επομένως δεν υπάρχει περίπτωση να δούμε περισσότερη ένταση ανάμεσά τους παρά μόνο στοχεύοντας τις συγκεκριμένες περιοχές.
Το Πακιστάν και το Ιράν είχαν ως επί το πλείστον εγκάρδιες σχέσεις και οι τριβές μεταξύ τους δεν έχουν καμία σχέση με τις άλλες περιφερειακές συγκρούσεις του Ιράν.
Σαουδική Αραβία και ΗΠΑ προσπαθούν να αποτρέψουν την επέκταση της σύγκρουσης στη Μέση Ανατολή
