Η Επίθεση των Νεκρών

Γράφει ο Θεόδωρος Γιαννόπουλος*

Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος συνδέθηκε με τη χρήση χημικών στο πεδίο της μάχης. Η χρήση τους έγινε πιο διαδεδομένη όταν έγιναν πιο σταθερές οι θέσεις των μαχόμενων, μετατρέποντας τον Μεγάλο Πόλεμο σε Πόλεμο Χαρακωμάτων. Οι Γάλλοι χρησιμοποίησαν πρώτοι χημικά (κυρίως δακρυγόνα) και οι Γερμανοί ,μετά από πειραματισμούς, χρησιμοποίησαν χημικά με χλώριο έναντι των συμμαχικών δυνάμεων στις 22 Απριλίου του 1915 στην μάχη της Υπρ. Τα χημικά αέρια προκαλούσαν αργό και βασανιστικό θάνατο σε όσους τα εισέπνεαν, καίγοντας τους πνεύμονες και προκαλώντας ζημιά στα μάτια και στο δέρμα.

Ίσως, η πιο εντυπωσιακή μάχη όπου έγινε χρήση χημικών, συνέβη στο οχυρό Οσοβιέτς, που βρίσκεται στη σημερινή Πολωνία, αλλά τότε άνηκε στην Ρωσική Αυτοκρατορία. Ενώ κυμαινόταν ο Μεγάλος Πόλεμος, στο Ανατολικό Μέτωπο, οι Ρώσοι και οι Γερμανοί είχαν βρεθεί σε αδιέξοδο, καθώς το Οσοβιέτς ήταν χτισμένο σε μια στρατηγική τοποθεσία, δίπλα στα σύνορα με την Πρωσία. Ο Κάιζερ Γουλιέλμος ήθελε να το θέσει υπό τον έλεγχο του, για  να συνεχίσει την προέλαση του στην Πολωνία.  Η πρώτη απόπειρα κατάκτησης του οχυρού έγινε τον Σεπτέμβριο του 1914, όπου οι Γερμανοί το βομβάρδιζαν για έξι μέρες, προκαλώντας τεράστιες ζημιές στο κτίριο. Ύστερα, το γερμανικό πεζικό επιτέθηκε, αλλά τα πολυβόλα των Ρώσων τους έτρεψαν σε φυγή. Υπήρξε και μια δεύτερη απόπειρα για να καταληφθεί το Οσοβιέτς τον Φεβρουάριο του 1915, αλλά οι Γερμανοί αναγκάστηκαν και πάλι να υποχωρήσουν.

 Τον Ιούλιο του 1915, οι Γερμανικές δυνάμεις τέθηκαν υπό τον ηγεσία του αρχιστράτηγου Πάουλ φον Χίντενμπουργκ. Ο Χίντενμπουργκ ήταν αποφασισμένος να καταλάβει τι φρούριο, πάση θυσία. Αυτή τη φορά, οι Γερμανοί αποφάσισαν να χρησιμοποιήσουν χημικά αέρια εναντίον των υπερασπιστών του φρουρίου, καθώς οι τελευταίοι δεν ήταν εξοπλισμένοι με τις απαραίτητες μάσκες αερίων.

Στις 6 Αυγούστου, όταν ο αέρας πλέον φυσούσε προς την κατεύθυνση του Οσοβιέτς, οι Γερμανοί απελευθέρωσαν  τα χημικό αέριο , ένα μείγμα από χλώριο και βρώμιο. Το σκούρο πράσινο νέφος κάλυψε το πεδίο της μάχης, το γρασίδι έγινε μαύρο και τα φύλλα των δέντρων κίτρινα, ενώ όσα ζώα και έντομα βρίσκονταν στο διάβα του και δεν πρόλαβαν να ξεφύγουν, βρήκαν έναν ασφυκτικό θάνατο. Όταν το νέφος έφτασε στις πρώτες γραμμές, οι Ρώσοι στρατιώτες άρχισαν να αισθάνονται το λαιμό τους να καίγεται. Το αέριο εισχώρησε στους πνεύμονες και το χλώριο κατέστρεφε τους ιστούς. Η κάθε τους προσπάθεια να ανασάνουν, κατέστρεφε όλο και περισσότερο το αναπνευστικό τους σύστημα. Μέσα σε λίγα λεπτά, οι στρατιώτες των πρώτων γραμμών ήταν νεκροί.  Όσοι Ρώσοι βρισκόταν στις πίσω γραμμές, προσπάθησαν να βρέξουν ή και να ουρήσουν σε κομμάτια από ύφασμα με τα οποία κάλυψαν το στόμα και την μύτη τους. Το αέριο όμως διαπερνούσε αυτές τις αυτοσχέδιες μάσκες και αρκετοί πνίγηκαν κυριολεκτικά στο αίμα τους.

Μόλις καθάρισε το τοπίο, ο Χίντενμπουργκ έδωσε εντολή σε 7000 Γερμανούς στρατιώτες να επιτεθούν στο φρούριο, οι ελάχιστοι υπερασπιστές του δεν θα έφερναν μεγάλη αντίσταση. Καθώς οι Γερμανοί πλησίαζαν το φρούριο ήρθαν αντιμέτωποι με ένα αποκρουστικό θέαμα. Κάποιοι Ρώσοι είχαν επιβιώσει από το αέριο, είχαν όμως εμφανή εγκαύματα στο πρόσωπο και στα μάτια. Άλλοι από αυτούς έβηχαν φτύνοντας αίμα ή ακόμη και μικρά κομμάτια από τους πνεύμονες τους. Τα μάτια τους ήταν κατακόκκινα, τα πρόσωπα τους παραμορφωμένα. Σαν νεκροζώντανοι, σηκώνονταν από τις θέσεις του και με τις λόγχες τοποθετημένες στα όπλα τους, άρχισαν να τρέχουν προς τους Γερμανούς. Εκείνη τη στιγμή, τα κανόνια του Οσοβιέτς άνοιξαν πυρ κατά των Γερμανών και οι στρατιώτες που ήταν πίσω από τα τείχη, ξεχύθηκαν στη μάχη. Σαστισμένοι και τρομοκρατημένοι οι Γερμανοί, τράπηκαν σε άτακτη υποχώρηση, ποδοπατώντας ο ένας τον άλλον, ενώ κάποιοι από αυτούς, έπεσαν πάνω στα συρματοπλέγματα που είχαν τοποθετήσει.

Η αντεπίθεση των Ρώσων στο Οσοβιέτς, έμεινε γνωστή ως η «Επίθεση των Νεκρών», λόγω της απορκουστικής και νεκροζώντανης όψης των επιζώντων στρατιωτών. Στρατηγικά, η Επίθεση των Νεκρών, δεν άλλαξε την ροή του πολέμου, καθώς οι τσαρικές δυνάμεις αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το φρούριο δυο εβδομάδες αργότερα, καθώς είχε δεχθεί αρκετές ζημιές. Αλλά το πείσμα των Ρώσων να συνεχίζουν να μάχονται μέχρι το τέλος, τους χάρισε μια σελίδα στην ιστορία.  Πάντως, η νίκη των Ρώσων στο Οσοβιέτς, απέδειξε για μια ακόμη φορά, πως μια μικρή αριθμητικά δύναμη, μπορεί να κερδίσει μια μεγαλύτερη, εκμεταλλευόμενη το στοιχείο του αιφνιδιασμού και του φόβου.

*φοιτητής του τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιώς