Φρούντζος: Η ιστορία αποκτά μια συμπεριφορά που εμπίπτει στην θεωρία του χάους

Συνέντευξη στη Γιώτα Χουλιάρα

Πρόσφατα κυκλοφόρησε το πρώτο σας βιβλίο με τίτλο: βιβλίο «Η Θεωρία του Χάους στην ανθρώπινη ιστορία» από τις εκδόσεις Αγγελάκη. Θα θέλαμε να μας δώσετε το πλαίσιο του βιβλίου καθώς και το ερέθισμα που σας οδηγήσε στη συγγραφή του.

Σε όλους τους ανθρώπους  γεννιέται κάποια στιγμή ο προβληματισμός τί είναι η ανθρώπινη ιστορία και τελικά τί είναι και πώς λειτουργεί ο κόσμος που ζούμε. Το βιβλίο μου επιχειρεί να απαντήσει το μεγάλο αυτό ερώτημα. Ένα ερώτημα που από την έναρξη, αρχικά της φιλοσοφίας και αργότερα της ίδιας της επιστήμης, απασχολεί κάθε άνθρωπο. Πρώτοι οι Έλληνες φυσικοί φιλόσοφοι της Ιώνιας, Θαλής, Αναξίμανδρος, Αναξιμένης, προσπάθησαν να απαντήσουν σε αυτό το ερώτημα με την χρήση της τότε γνωστής επιστήμης τους και να ξεφύγει η ανθρώπινη σκέψη από μια θεϊκή ερμηνεία των αιτιών. Σήμερα στο βιβλίο μου αυτό γίνεται μέσα από την οπτική της πολύ σύγχρονης Θεωρίας του Χάους.

Η θεωρία αυτή αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες επαναστάσεις της επιστημονικής σκέψης και διατυπώθηκε στο τέλος του προηγούμενου αιώνα. Φυσικά δεν έχει καμιά σχέση με την καθημερινή έννοια της λέξης Χάος. Προσπαθεί να μελετήσει φαινόμενα που εξελίσσονται στο χρόνο, είναι πολυπαραγοντικά και παρουσιάζουν ευαισθησία στις αρχικές συνθήκες. Στην προσπάθεια αυτή χρησιμοποιώ τα ποιο σύγχρονα εργαλεία σκέψης, όπως την συστημική θεωρία, την θεωρία της πληροφορίας, τα κοινωνικά δίκτυα, τη θεωρία των αποφάσεων που βρίσκονται στην αιχμή της σύγχρονης επιστήμης και διδάσκονται σε πολλά και σημαντικά ΜΒΑ διεθνώς.

Με ιστορικά παραδείγματα το βιβλίο αναδεικνύει την σχέση αυτών με την ιστορία ενώ στο τελευταίο μέρος του φωτίζει την σκέψη του σκοτεινού Εφέσιου φιλοσόφου, Ηράκλειτου, με τα σύγχρονα αυτά φώτα, παρουσιάζοντας τον Ηράκλειτο ως τον πρώτο φιλόσοφο του Χάους .Αυτό γίνεται με  την ίδια έννοια που και ο Δημόκριτος μπορεί να θεωρηθεί ως ο πρώτος φιλόσοφος  που διατύπωσε την ατομική θεωρία.

Ο Ηράκλειτος άλλωστε  υπήρξε και το πρώτο ερέθισμα που με οδήγησε και στη συγγραφή του.Γιατί  στην προσπάθεια μου να απαντήσω στους προβληματισμούς  μου  συνάντησα  το βιβλίο του Κώστα Αξελού  «Ηράκλειτος» περίπου στα 22 χρόνια μου. Μετά από αυτό, ο Ηράκλειτος και η διαρκή μεταβολή , όπως και η ενότητα των αντιθέτων δεν έφυγαν ποτέ από το μυαλό μου.  Λίγο αργότερα ήρθε και ο Κορνήλιος Καστοριάδης με  τη «Φαντασιακή θέσμιση της κοινωνίας» για να πει ότι η Ιστορία είναι μια δημιουργία. Στο πέμπτο και έκτο έτος της Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, συνάντησα τον Νίκο Παρίτση ως καθηγητή  της Ψυχιατρικής και ήρθα σε επαφή με την συστημική θεωρία και την συστημική ψυχιατρική. Παρά τις προτροπές του να ακολουθήσω την Ψυχιατρική ως ειδικότητα της Ιατρικής, ακλούθησα τελικά την ΩΡΛ. Όμως δεν έπαψα ποτέ να σκέπτομαι και να αναλύω τα θέματα με βάση την συστημική θεωρία. Από εκεί σταδιακά έμαθα την θεωρία της πληροφορίας  και έφτασα και στην θεωρία του Χάους. Όλα αυτά ζυμώθηκαν σταδιακά στο μυαλό μου, οδηγώντας με στα πρώτα αρχικά κείμενα πάνω στα θέματα αυτά. Τα πρωταρχικά  κείμενα οδήγησαν με την πάροδο του χρόνου στο βιβλίο αυτό, που δόθηκε μέσα από πολύ διάβασμα και προβληματισμό επί 30 και πλέον έτη.

Τα τελευταία έτη βιώνουμε πολλαπλές γεωπολιτικές και κοινωνικές αλλαγές ως αποτελέσματα της μεταναστευτικής κρίσης, της πανδημίας, του πολέμου στην Ουκρανία και της σύγκρουσης στη Γάζα. Πώς τα παραπάνω σχετίζονται με τη θεωρία του Χάους;

Η θεωρία του Χάους, όπως αναφέραμε, προσπαθεί να μελετήσει επιστημονικά φαινόμενα που εξελίσσονται στο χρόνο είναι πολυπαραγοντικά και παρουσιάζουν ευαισθησία στις αρχικές συνθήκες. O N.Taleb με το γνωστό του βιβλίο «Ο Μαύρος Κύκνος» περιέγραψε το απρόοπτο στην οικονομική δραστηριότητα, αλλά δεν το ερμήνευσε. Στο βιβλίο μου, παρουσιάζοντας την θεωρία του χάους σε συνδυασμό και ως ενιαίο όλο, με την συστημική θεωρία, την θεωρία της πληροφορίας, τα κοινωνικά δίκτυα και τη θεωρία των αποφάσεων, δημιουργείται  η κατάλληλη αναλυτική σκέψη, δίνονται  τα κατάλληλα διανοητικά εργαλεία για να ερμηνευτούν  αυτές οι κρίσεις .Οι κρίσεις είναι τελικά  προϊόντα του Χάους.

Η πληροφορία είναι ιδιαίτερα σημαντική και στο βιβλίο σας έχετε αφιερώσει ένα ολόκληρο κεφάλαιο στη θεωρία της πληροφορίας. Πόσο τα κοινωνικά δίκτυα αλλά και οι τεχνολογικές αλλαγές επηρεάζουν την ανθρώπινη ιστορία προκαλώντας χαοτικές αλλαγές.

Η πληροφορία πραγματικά στο βιβλίο έχει μια σημαντική θέση. Είναι ουσιαστικά η κινητήριος δύναμη των μεταβολών. Η φωτιά του Ηράκλειτου. Η ταξική πάλη του Καρλ Μαρξ .Και αυτό γιατί η έννοια της πληροφορίας μπορεί να συμπεριλάβει όλες τις επιμέρους αντιθέσεις ως υποπεριπτώσεις όπως ακόμα και την ταξική πάλη, ή τις τεχνολογικές αλλαγές. Είναι σε τελική ανάλυση διαφορές πληροφορίας. Και φυσικά η πληροφορία διαχέεται δια μέσου των κοινωνικών δικτύων. Προκαλεί τις αλλαγές και δημιουργεί την ανθρώπινη ιστορία. Η ιστορία αποκτά μια συμπεριφορά που εμπίπτει στην θεωρία του χάους.

Σύμφωνα με μια από τις διατυπώσεις του φαινομένου της πεταλούδας, λέγεται ότι «αν μια πεταλούδα κινήσει τα φτερά της στον Αμαζόνιο, μπορεί να φέρει βροχή στην Κίνα». Με βάση το φαινόμενο της πεταλούδας ποιες οι εκτιμήσεις σας για το 2024.

Το φαινόμενο της πεταλούδας είναι ο τίτλος μιας εργασίας, τον οποίο και   χρησιμοποίησε ο μετεωρολόγος από το ΜΙΤ Edward Lorenz (1917-2008) το 1963, για να περιγράψει με ένα τρόπο πιο επικοινωνιακό τα ευρήματα του σχετικά με τον καιρό . Είναι περισσότερο μια παρομοίωση που δεν αντιστοιχεί ακριβώς στην ίδια την θεωρία η οποία όμως έγινε πολύ γνωστή με αυτή. Με βάση το σκεπτικό που αναπτύσσω στο βιβλίο μου, δεν μπορούν να γίνουν με ακρίβεια εκτιμήσεις για το μέλλον και φυσικά για το 2024. Μπορούν να διατυπωθούν μερικές πιθανολογικές σκέψεις αλλά με αρκετές πιθανότητες λάθους. Ποιος περίμενε την μεγάλη πανδημία  του κωρονοιού (COVID-19) το 2019;

Είμαστε τελικά καπετάνιοι σε μια εποχή χάους;

Προσπαθούμε  καθένας με την προσωπικότητα του να αντιμετωπίσουμε τις συνεχόμενες αλλαγές. Η θεωρία των αποφάσεων έξαλλου μελετά τον τρόπο που λαμβάνονται οι αποφάσεις. Έτσι, στις επιχειρήσεις π.χ. υπάρχουν περισσότερο η λιγότερο επιτυχημένες διοικήσεις. Προσπαθούμε λοιπόν να αντιμετωπίσουμε το ενδογενές  Χάος κάθε εποχής, με η χωρίς επιτυχία, ανάλογα.